Το κουτί

Τι άλλαξε τα τελευταία δέκα χρόνια στο Κυπριακό; Επί της ουσίας τίποτα το θετικό δεν υπήρξε. Από το Σχέδιο Ανάν φτάσαμε στο άνοιγμα της Αμμοχώστου κι από τον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ και τον Δημήτρη Χριστόφια, φτάσαμε στον Νίκο Αναστασιάδη και τον Ερσίν Τατάρ. Ενδιάμεσα είχαμε το Κραν Μοντανά και άλλα ταξιδάκια αναψυχής των πολιτικών μας ηγετών, πληρωμένα από τον φορολογούμενο πολίτη.

Την εποχή των συζητήσεων στο Κραν Μοντανά, πολλοί φίλοι ήθελαν να μάθουν την άποψή μου. Όταν τους έλεγα πως δεν θα υπάρξει καμιά εξέλιξη, θύμωναν μαζί μου. Μου έλεγαν πως είμαι αρνητικός και πως δεν εκτιμούσα σωστά την κατάσταση. Δυστυχώς, δεν είχα λάθος. Ένας φίλος ήταν πολύ έντονος μαζί μου. Είχε μιλήσει με ένα υψηλό στέλεχος κάποιου κόμματος και ήταν σίγουρος για την επερχόμενη λύση. «Συγχύζεις τον Ραούφ Ντενκτάς με τον Ακιντζί», μου έλεγε. Βλέπετε, για χρόνια στην ελληνοκυπριακή ηγεσία δαιμονοποιούσαν τον Ντενκτάς και έλεγαν πως αυτός φταίει για όλα. Και δεν το λέω αυτό για να αθωώσω τον Ντενκτάς από τις δικές του ευθύνες, γιατί ευθύνες έχουν όλοι. Όταν λέω όλοι, εννοώ και οι δυο πλευρές. Κάποια στιγμή άνοιξα στον φίλο μου όλα τα σχέδια για το Κυπριακό, από το ΄60 και μετά, και του ζήτησα να μου υποδείξει ποιο από όλα αποδέχτηκε η ελληνοκυπριακή ηγεσία. Άλλαξε το χρώμα του. Κοκκίνησε. Δεν το σκέφτηκε, δεν το έψαξε. Είναι δύσκολο να αποδεχτεί κανείς ότι και η δική του πλευρά, είναι εξίσου υπεύθυνη για τη διχοτόμηση και τα πολιτικά αδιέξοδα.

Όλοι μας μεγαλώσαμε παρακολουθώντας το Κυπριακό πρόβλημα μέσα από ένα τετράγωνο κουτί, που το μόνο που άλλαξε είναι το σχήμα του. Έγινε ορθογώνιο. Άλλαξε η ποιότητα της εικόνας, όχι όμως και η ποιότητα του προϊόντος που σερβίρει. Άλλο αφήγημα παρακολουθούν οι Τουρκοκύπριοι από το δικό τους κουτί, άλλο οι Ελληνοκύπριοι. Για κάθε κίνηση προς τη λύση, φταίει πάντα ο «άλλος». Το κουτί δεν είναι καθρέφτης, είναι προπαγανδιστική μηχανή ρυθμισμένη στα μέτρα της ηγεσίας. Για παράδειγμα, θα τολμούσε ποτέ ένα ελληνοκυπριακό κανάλι να προβάλει το ντοκιμαντέρ μου για τη Μάραθα το Σανδαλάρι και την Αλόα; Όχι βέβαια. Είναι εκτός επίσημου αφηγήματος. Θα τολμούσε κάποιο τουρκοκυπριακό κανάλι να προβάλει ένα ντοκιμαντέρ για τη δολοφονία Ελληνοκύπριων αμάχων; Όχι βέβαια. Είναι εκτός τουρκοκυπριακού αφηγήματος. Κι άλλο παράδειγμα: Βλέπουμε στις ειδήσεις τις ταφές των λειψάνων των αγνοουμένων, αλλά ποτέ δεν γίνεται αναφορά για τις ταφές λειψάνων της άλλης κοινότητας. Άλλωστε, στη μια πλευρά ζουν «σκύλοι» και στην άλλη «γκιαούρηδες».

Ξέρεις τι θα πει να έχεις μεγαλώσει όλη σου τη ζωή μπροστά σε ένα κουτί, που σου παρουσιάζει πάντα τον άλλο σαν βάρβαρο και αδιάλλακτο; Αν είσαι Κύπριος, ξέρεις. Είναι ανόητο να περιμένει κανείς πως με τέτοιες ηγεσίες και τόση αρνητική προπαγάνδα, θα ήταν δυνατόν να λυθεί το κυπριακό και να επανενωθεί το νησί. Ούτε θέληση, ούτε όραμα υπάρχει από την ηγεσία. Ο Νίκος Αναστασιάδης, κι ας μην το παραδέχεται δημόσια, αποδέχτηκε τα δυο κράτη και φρόντισε να το διαρρεύσει, μέχρι η ιδέα να μας γίνει συνήθεια. Τουλάχιστον ο Ερσίν Τατάρ δεν το κρύβει. Το άνοιγμα της περιφραγμένης πόλης της Αμμοχώστου το δείχνει περίτρανα. Αν ήθελε λύση, θα έλεγε στους Αμμοχωστιανούς, «η πόλη σας δεν κατοικήθηκε, ελάτε να την πάρετε, θα τηρήσουμε τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, δεν υπάρχει λόγος να σας στερούμε  την επιστροφή». Την επόμενη μέρα οι Αμμοχωστιανοί θα έπιναν νερό στο όνομά του. Η γυμνή αλήθεια είναι πως ούτε ο Αναστασιάδης, ούτε ο Τατάρ, ούτε η Ελλάδα, ούτε η Τουρκία ενδιαφέρονται για το συμφέρον του λαού μας. Αν ενδιαφέρονταν, το κουτί δεν θα πρόβαλλε τις ειδήσεις με τον τρόπο που τις προβάλλει. Μην πλανάστε, είναι όλοι στο κόλπο, αλλιώς δεν θα περνούσαν τόσες δεκαετίες χωρίς λύση.

Η μόνη στιγμή που μύρισε λύση, ήταν όταν ο τουρκοκυπριακός λαός έκλεισε το κουτί και βγήκε στους δρόμους. Δυστυχώς, τότε οι Ελληνοκύπριοι έμειναν καρφωμένοι μπροστά στα κουτιά τους και έτρωγαν προπαγανδιστικό σανό. Δεν πήραν χαμπάρι τη δυναμική που παρουσιάστηκε εκείνη την εποχή. Δεν κατάλαβαν γιατί οι Τουρκοκύπριοι χόρευαν την Τηλλυρκώτισσα στους δρόμους και φώναζαν «Kibris’ ta baris engellenemez!». Ήταν η μόνη στιγμή που μας δόθηκε η ευκαιρία να ενώσουμε τις καρδιές μας και τις φωνές μας και να αλλάξουμε τον ρου της ιστορίας. Δεν τολμήσαμε να απομακρυνθούμε από το κουτί και τις μονταρισμένες ειδήσεις που μας σέρβιραν. Χαθήκαμε στην ερμηνεία ή μάλλον στην παρερμηνεία των τότε εξελίξεων.

Αν ελπίζω σε κάτι σήμερα, είναι στο γεγονός ότι η ιστορία συχνά επαναλαμβάνεται, κι αν κάποια στιγμή ο λαός ξεχυθεί στους δρόμους ταυτόχρονα και στις δυο κοινότητες, όλα είναι πιθανά. Από τις ηγεσίες δεν περιμένω απολύτως τίποτα. Εξήντα χρόνια συνομιλίες, όχι μόνο δεν πέτυχαν τίποτα, αλλά κάθε χρόνο μας πάνε από το κακό στο χειρότερο. Είμαστε η τελευταία γενιά που έζησε την Κύπρο πριν τον πόλεμο, και η πιο μολυσμένη από όλες τις άλλες γενιές. Είμαστε η γενιά που αποβλακώθηκε μπροστά σε μια οθόνη η οποία μας διαπαιδαγώγησε πολιτικά, όπως ήθελε. Δύσκολο να ξεκολλήσει κανείς από κακές συνήθειες, αλλά ποτέ δεν ξέρεις…

Τόνι Αγκαστινιώτης

20 Μαρτίου 2022

Kutu

Kıbrıs sorununda son on yılda ne değişti? Gerçekte, olumlu hiçbir şey olmadı. Annan Planından Maraş’ın açılmasına, Mehmet Ali Talat’tan ve Dimitris Hristofyas’tan, Nikos Anastasiadis’e ve Ersin Tatar’a kadar geldik. Arada Crans-Montana ve siyasi liderlerimizin vergi mükellefi vatandaş tarafından ödenen eğlence amaçlı gezileri oldu.

Crans-Montana görüşmeleri döneminde birçok arkadaşım görüşümü öğrenmek istiyordu. Onlara herhangi bir gelişme olmayacağını söylediğim zaman, bana kızıyorlardı. Bana negatif olduğumu, durumu doğru değerlendirmediğimi söylüyorlardı. Ne yazık ki yanılmamıştım. Hatta bir arkadaşım bana çok kızmıştı. Üst düzey bir parti yetkilisi ile konuşmuş, çözümün yakın olduğundan emindi. Bana “Akıncı’yı Rauf Denktaş ile karıştırıyorsun” dedi. Görüyorsunuz, Kıbrıs Rum liderliği yıllarca Denktaş’ı şeytanlaştırmış, her şeyden onun suçlu olduğunu söylüyordu. Bunu Denktaş’ı kendi sorumluluklarından kurtarmak için söylemiyorum, çünkü herkesin kendi sorumlulukları vardır. Herkes dediğim zaman, her iki tarafı da kast ediyorum. Bir gün arkadaşıma, 60’lı yıllardan itibaren Kıbrıs sorunu ile ilgili tüm planları açtım ve Kıbrıs Rum liderliğinin bunlardan hangisini kabul ettiğini bana söylemesini istedim. Rengi değişti. Kızardı. Düşünmedi, aramadı da… İnsanın kendi tarafının, bölünmeden ve siyasi çıkmazlardan aynı derecede sorumlu olduğunu kabul etmesi zordur.

Hepimiz Kıbrıs sorununu, sadece şekli değişen kare bir kutudan izleyerek büyüdük. Kare zaman içinde dikdörtgene dönüştü. Görüntünün kalitesi değişti, ancak servis ettiği ürünün kalitesi değişmedi. Kıbrıslı Türkler kendi kutularından başka bir hikâye, Kıbrıslı Rumlar ise başka bir hikâye izliyorlar. Çözüme yönelik her hamlede, her zaman “öteki” suçludur. Kutu bir ayna değildir, liderliğin ölçülerine göre ayarlanmış bir propaganda makinesidir. Örneğin bir Kıbrıs Rum kanalı Muratağa, Sandallar ve Atlılar’la ilgili belgesel yayınlamaya cesaret edebilir mi? Tabii ki hayır… Bu, resmi hikâyenin dışındadır. Peki, bir Kıbrıs Türk kanalı, Kıbrıslı Rum sivillerin öldürülmesiyle ilgili bir belgesel yayınlamaya cesaret edebilir mi? Elbette, hayır… Bu da Kıbrıs Türk hikayesi dışındadır.  Başka bir örnek daha: Haberlerde kayıpların cesetlerinin defnedildiğini görüyoruz ancak diğer toplumun cesetlerinin defnedildiğinden söz edilmiyor. Üstelik, bir tarafta “köpekler” yaşarken, diğer tarafta “eşekler” yaşıyor.

Hayatın boyunca, ötekini sana her zaman barbar ve uzlaşmaz olarak gösteren bir kutunun önünde büyümenin ne demek olduğunu biliyor musun? Eğer Kıbrıslıysan, biliyorsun. Bu tür liderliklerle ve bu kadar olumsuz propaganda ile Kıbrıs sorununun çözülmesinin ve adanın yeniden birleşmesinin mümkün olacağını beklemek aptallık olur. Liderlikte ne irade ne de vizyon var… Nikos Anastasiadis bunu alenen kabul etmese de iki devleti kabul etti ve bizi bu fikre alıştırana kadar bunu sızdırmaya özen gösterdi. En azından Ersin Tatar bunu gizlemiyor. Kapalı Maraş’ın açılması bunu apaçık ortaya koyuyor. Eğer çözüm isteseydi, Maraşlılara “şehriniz iskân edilmedi, gelin alın, BM kararlarına uyacağız, sizi geri dönüşünüzden mahrum etmemiz için bir neden yok” derdi. Ertesi günü Maraşlılar onun adına su içecekti. Çıplak gerçek şu ki ne Anastasiadis, ne Tatar, ne Yunanistan, ne de Türkiye, halkımızın çıkarlarıyla ilgileniyor. Eğer ilgilenselerdi kutu, haberleri, şu anda sunduğu şekilde sunmayacaktı. Aldanmayın, herkes oyunun bir parçası… Aksi halde bunca yıl, çözümsüz geçmezdi.

Çözümün kokusunu aldığımız tek an, Kıbrıs Türk halkının kutuyu kapatıp sokaklara döküldüğü zamandı. Ne yazık ki o zaman Kıbrıslı Rumlar kutularının önüne çakılmış, propaganda samanı yiyorlardı. O dönemde sunulan dinamiklerden haberleri yoktu. Kıbrıslı Türklerin sokaklarda neden Dillirga şarkısı ile dans edip “Kıbrıs’ta barış engelleyemez!” diye bağırdıklarını anlamadılar. Kalplerimizi ve sesimizi birleştirme, tarihin akışını değiştirme fırsatının bize verildiği tek zamandı. Kutudan ve bize servis edilen kurgulanmış haberlerden uzaklaşmaya cesaret edemedik. Dönemin gelişmelerinin yorumlanmasında, ya da muhtemelen yanlış yorumlanmasında kaybolduk. 

Bugün umut ettiğim bir şey varsa, o da tarihin sık sık tekerrür ettiği ve bir gün her iki toplumdan da insanların aynı anda sokağa dökülmeleri halinde, her şeyin mümkün olabileceğidir. Liderlerden kesinlikle hiçbir şey beklemiyorum. Altmış yıllık görüşmelerde, hiçbir şey başarmadıkları gibi, her yıl daha da kötüye gidiyoruz. Biz, savaş öncesi Kıbrıs’ta yaşayan son nesiliz ve diğer nesiller arasında en çok kirlenen biziz. Bizleri siyasi açıdan istediği gibi yetiştiren bir ekran karşısında aptallaşmış bir nesiliz. Kötü alışkanlıklardan kurtulmak zordur, ama asla bilemezsiniz…

Toni Agastiniotis

20 Mart 2022