Χρειάζονται χίλιες φωνές για να πουν μια ιστορία

Δεν υπάρχει σημαία αρκετά μεγάλη

για να καλύψει την ντροπή να σκοτώνεις αθώους ανθρώπους.

Χάουαρντ Ζιν

Για να μπορέσω τότε να διαδώσω το ντοκιμαντέρ, «Φωνή Αίματος» το 2005, για τις μαζικές δολοφονίες αμάχων,  το συνόδευσα με το πρώτο μου βιβλίο, «Παγιδευμένος στην Πράσινη Γραμμή». Είχα όμως αφήσει τότε πολλά γεγονότα εκτός δημοσιότητας, γιατί δεν ήθελα να στραφεί η προσοχή σε δευτερεύοντα θέματα. Το βιβλίο γράφτηκε αμέσως μετά την ολοκλήρωση του ντοκιμαντέρ, και ως εκ τούτου απουσιάζουν οι εξελίξεις των γεγονότων που ακολούθησαν την πορεία του, δηλαδή το πώς αντιμετωπίστηκε τόσο το ντοκιμαντέρ, όσο και ο δημιουργός του, και από τις δυο κοινότητες της Κύπρου.

Αυτές τις μέρες, δεκαοχτώ χρόνια μετά, κυκλοφόρησε το δεύτερο μου βιβλίο «Χρειάζονται χίλιες φωνές για να πουν μια ιστορία».  Χωρίς τη συναισθηματική πίεση της εποχής, μου είναι πολύ πιο εύκολο να κοιτάξω πίσω και να δω την ολική εικόνα. Πέρα από τις μαρτυρίες των γεγονότων που απασχόλησαν το ντοκιμαντέρ, θεώρησα σημαντικό να καταγράψω και τα προσωπικά μου βιώματα, γιατί μαρτυρούν τόσο το κλίμα μιας ιστορικής εποχής, όσο και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει κανείς, ερχόμενος σε σύγκρουση με τους μηχανισμούς τής εθνικιστικής προπαγάνδας και στις δυο κοινότητες. Μια σύγκρουση αναπόφευκτη, εφόσον η κάθε πλευρά θέλει να μονολογεί με το δικό της αφήγημα και να παρουσιάζει τον εαυτό της πάντα ως το μόνο θύμα.

Στο δικό μου μυαλό η ειρήνη, η συμφιλίωση και η συνύπαρξη δεν θα μπορούσαν ποτέ να επιτευχθούν με μονόλογους. Ένας ανοικτός διάλογος μέσα στην κοινωνία είναι αναγκαίος, ώστε να ακούσουμε, να ακουστούμε και να κατανοήσουμε την ιστορία μας. Ο πόνος της απώλειας δεν είναι προνόμιο της μιας κοινότητας. Είναι κοινός και μπορεί να μας ενώσει, υποδεικνύοντάς μας την άδικη απώλεια τόσων πολλών ζωών, που προήλθε από ένα ξέφρενο εθνικιστικό παραλήρημα, το οποίο ξεκίνησε πριν ακόμα εγκαθιδρυθεί η Κυπριακή Δημοκρατία. Ο εθνικισμός και στις δυο κοινότητες είναι ακόμη εδώ και ανεμίζει τα λάβαρά του, αρνούμενος να δει την τεράστια καταστροφή που έφερε στο νησί μας. Συνεχίζει να σφυρίζει αδιάφορα, απρόθυμος να αναλάβει τις ευθύνες για τα ιστορικά σφάλματα και τα εγκλήματα που διέπραξε. Με ρητορική δεξιοτεχνία, καταφέρνει να παρουσιάζει το θύμα ως θύτη και την πατριδοκαπηλία ως πατριωτισμό.

Δεν ισχυρίζομαι ότι στις σελίδες του βιβλίου θα παρουσιάσω όλη την αλήθεια του Κυπριακού ζητήματος. Άλλωστε, το λέει και ο τίτλος του, χρειάζονται χίλιες φωνές για να πουν μια ιστορία. Έχουν γραφτεί εκατοντάδες βιβλία και αναλύσεις για τα γεγονότα που οδήγησαν στην καταστροφή του 1974 και τις μετέπειτα εξελίξεις, κι ακόμα δεν έχει βρεθεί η άκρη του νήματος. Η ιστορία ακόμα παζαρεύεται. Το βέβαιο είναι ότι, μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου, πολλοί αναγνώστες θα έρθουν αντιμέτωποι με αλήθειες που δεν τις άκουσαν ποτέ. Περιγράφονται πραγματικά γεγονότα, που ποτέ δεν θα μπουν στη σχολική ύλη κι ούτε θα εμφανιστούν ποτέ στις οθόνες των τηλεοράσεων. Πρόκειται για τον «απαγορευμένο καρπό», που μπορεί να πετάξει τον ανυποψίαστο αναγνώστη έξω από τον παραμυθένιο κήπο της αθωότητας.

Επιστρέφοντας από μια μακρόχρονη σιωπή μερικών χρόνων, γνωρίζω εκ των προτέρων ότι με αυτό το σύγγραμμα θα στοχοποιηθώ, για άλλη μια φορά. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν είμαι εγώ ο στόχος αλλά οι άβολες αλήθειες, που κάποιοι ήθελαν να χαθούν στη λήθη της ιστορίας. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, αφού το κράτος θέλει να δείχνει πάντα ότι είναι ιστορικά άμωμο και δεν αρέσκεται σε τέτοιου είδους αμφισβητήσεις. Είναι και τα κτήνη που διέπραξαν αυτά τα εγκλήματα, που δεν διώχθηκαν ποτέ και κυκλοφορούν ελεύθερα ανάμεσά μας. Είναι και οι ιδεολογίες τους, που κρατήθηκαν ζωντανές και πέρασαν στις κατοπινές γενιές, εμπλουτισμένες πλέον και με νεοναζιστικά «ήθη». Θα ήταν βολικό για όλους μας να παραμείνω σιωπηλός, μα η σιωπή δεν είναι ούτε ευθύνη προς την πατρίδα, ούτε στοιχείο ελευθερίας τής έκφρασης, που ο καθένας πρέπει να διεκδικεί, σε μια δημοκρατική κοινωνία, ειδικά σήμερα που οι εξουσία  θέλει να νομιμοποίηση την φίμωση.  Ελπίζω σύντομα να καταφέρω να το εκδώσω και στην τουρκική γλώσσα, αν όχι υπόσχομαι πως μέσα από την στήλη μου θα μεταφέρω αρκετά αποσπάσματα του βιβλίου.

Τόνι Αγκαστινιώτης

19 Ιουνίου 2022

Bir tarihi anlatmak için bin ses gerekir

“Masum insanları öldürmenin utancını kapatacak büyüklükte bir bayrak yoktur” Howard Zinn

2005 yılında sivillerin toplu katliamını konu alan "Kanın Sesi" belgeselini yaygınlaştırabilmek için ilk kitabım “Yeşil Hat'ta Tuzağa Düşmüş’e”e eşlik ettim.

Ama o zamanlar pek çok gerçeği kamuoyunun gözünden uzak tutmuştum çünkü küçük meselelere odaklanmak istemiyordum.

Kitap, belgeselin tamamlanmasından hemen sonra yazılmıştır ve bu nedenle, seyrini takip eden olaylardaki gelişmeler, yani hem belgesele hem de yaratıcısına Kıbrıs'ta her iki toplum tarafından nasıl davranıldığı yoktur.

Bu günlerde, on sekiz yıl sonra, "Bir hikâye anlatmak için bin ses gerekir" adlı ikinci kitabım çıktı. Zamanın duygusal baskısı olmadan geriye dönüp resmin tamamını görmek benim için çok daha kolay.

Belgeseli meşgul eden olaylara ilişkin tanıklıklara ek olarak, kişisel deneyimlerimi kaydetmenin önemli olduğunu düşündüm, çünkü bunlar hem tarihsel bir dönemin iklimine hem de Türkiye'deki milliyetçi propaganda mekanizmalarıyla çatışan kişinin karşılaştığı zorluklara tanıklık ediyor. Bir çatışma kaçınılmazdır, çünkü her iki taraf da kendi anlatısıyla monolog yapmak ister ve her zaman kendini tek kurban olarak sunar. Bana göre barış, uzlaşma ve bir arada yaşama monologlarla asla sağlanamaz. Tarihimizi duymamız, dinlememiz ve anlamamız için toplum içinde açık bir diyalog gereklidir. Kaybın acısı bir topluluğun imtiyazı değildir.

Ortaktır ve bizi birleştirebilir, Kıbrıs Cumhuriyeti daha kurulmadan önce başlayan durdurulamaz milliyetçi bir hezeyandan kaynaklanan bu kadar çok canın haksız yere kaybedilmesine işaret eder.

Her iki toplumdaki milliyetçilik hala burada ve bayraklarını sallayarak adamıza getirdiği büyük felaketi görmeyi reddediyor. İşlediği tarihi hataların ve suçların sorumluluğunu üstlenmekten çekinerek kayıtsızca ıslık çalmaya devam ediyor. Söz söyleme becerisiyle mağduru fail, hamaset edebiyatı yapmayı vatanseverlik olarak sunmayı başarır. Kitabın sayfalarında Kıbrıs sorununun tüm gerçeğini sunacağımı iddia etmiyorum. Sonuçta, adından da anlaşılacağı gibi, bir tarihi anlatmak için bin ses gerekir. 1974 felaketine yol açan olaylar ve sonrasında yaşanan gelişmeler hakkında yüzlerce kitap ve analiz yazıldı ancak ipin ucu henüz bulunamadı. Tarih hala pazarlık ediliyor.  Kesin olan şu ki, bu kitabın sayfalarında birçok okuyucu hiç duymadıkları gerçeklerle yüzleşecek. Okul müfredatına asla girmeyecek ve televizyon ekranlarında asla gösterilmeyecek gerçek olaylar anlatılmaktadır. Kuşku duymayan okuyucuyu masumiyetin masal bahçesinden dışarı atabilecek olan "yasak meyve"dir.

Birkaç yıllık uzun bir sessizlikten dönerken, bu kitapla bir kez daha hedef alınacağımı şimdiden biliyorum.

Ancak gerçekte hedef ben değilim, bazılarının tarihin unutulmuşluğunda kaybetmek istediği rahatsız edici gerçeklerdir. Devlet her zaman tarihsel olarak masum olduğunu göstermek istediği ve bu tür anlaşmazlıkları sevmediği için bu başka türlü olmaz.

Onlar da bu suçları işleyen, hiçbir zaman zulme uğramayan ve aramızda özgürce dolaşan canavarlardır.

Aynı zamanda onların yaşatılan ve sonraki nesillere aktarılan ideolojileri, artık neo-nazi “ahlakı” ile zenginleştirilmiştir.

Hepimizin susması kolaydır ama susmak ne vatana karşı bir sorumluluk, ne de demokratik bir toplumda herkesin sahip çıkması gereken bir ifade özgürlüğü unsurudur, özellikle iktidarın sessizliği meşrulaştırmak istediği günümüzde.. 

Umarım yakın zamanda kitabımı Türkçe olarak da yayınlayabilirim, olmazsa kitaptan alıntıları köşemde aktaracağıma söz veriyorum.

Toni Agastiniotis

19 Haziran 2022