Την πατρίδα ουκ ελάττω παραδώσω

Μέρος 3

Συχνά ακούω από κάποιους το επιχείρημα, ότι οι τούρκοι εθνικιστές διέπραξαν περισσότερα εγκλήματα από τους ελληνοκύπριους εθνικιστές, και με ψέγουν, ρωτώντας πώς τόλμησα να εξισώσω τα πολλά εγκλήματα των Τούρκων με τα «δικά μας». Καταρχήν, να πω ότι τα εγκλήματα δεν είναι «δικά μας», δεν είναι ολωνών μας. Ανήκουν σε εκείνους που τα διέπραξαν, στις παρατάξεις τους και σε εκείνους που θέλουν να τα συγκαλύψουν, σε όποιο πολιτικό χώρο και αν ανήκουν. Η συγκάλυψη είναι συνενοχή.

Ο μόνος λόγος που οι Τούρκοι διέπραξαν περισσότερα εγκλήματα, οφειλόταν στη στρατιωτική και αριθμητική τους υπεροχή, τη συγκεκριμένη στιγμή. Τα δικά σας και τα δικά τους εγκλήματα είναι ισότιμα, ως προς το κίνητρο και τη βιαιότητα. Η δολοφονία της Σελτέν δεν διαφέρει από τη δολοφονία του μικρού Αντρέα. Ο βιασμός της Μαρίας δεν διαφέρει από τον βιασμό της Φατιμέ. Είναι εγκλήματα της ίδιας σοβινιστικής σχολής.

Χωρίς και πάλι να θέλω να μπω σε ακαδημαϊκή ανάλυση, στην προσωπική μου πορεία ο διεθνισμός ήταν η απάντηση στις δικές μου εθνικιστικές αντιλήψεις. Ήταν η μεταστροφή μου στον διεθνισμό, που με οδήγησε τελικά στην έρευνα του τουρκοκυπριακού αφηγήματος, στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ και στη συγγραφή του βιβλίου που τώρα κρατάς στα χέρια σου.

Ο διεθνισμός, που υποστηρίζει τη σύσφιξη σχέσεων μεταξύ λαών και εθνών, βλέπει όλα τα έθνη ως ισότιμα. Δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες φυλές. Κανένα έθνος δεν υπερέχει του άλλου σε αξία, έστω κι αν έχει στρατιωτική υπεροχή και πλούτο, και επιβάλλεται δια της βίας. Επιβάλλεται λόγω της δύναμής του, όχι λόγω της αξίας του. Και επειδή «Αρία φυλή» δεν υπάρχει, ο εθνικισμός πρέπει να απανθρωποποιήσει αυτούς που θέλει να υποτάξει. Όπως οι Ναζί αποκαλούσαν τους Εβραίους «νυφίτσες», έτσι και στον κυπριακό εθνικισμό έχουμε από τη μια «σκύλους» κι από την άλλη «γκιαούρηδες». Είναι ευκολότερο να σκοτώσεις ένα σκύλο, -αν και δεν θα έπρεπε-, παρά έναν άνθρωπο. Αυτές οι ρατσιστικές αντιλήψεις είναι που οδήγησαν στις γενοκτονίες και εθνοκαθάρσεις, σε όλο τον πλανήτη και στην Κύπρο.

Αν με την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960, επικρατούσε ο διεθνισμός αντί ο εθνικισμός, πιστεύω πως η ιστορία θα ήταν διαφορετική. Δυστυχώς, οι συνθήκες εκείνης της εποχής τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό, δεν το επέτρεπαν. Αυτό είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο, που δεν έχω σκοπό να αναπτύξω περαιτέρω, παρά μόνο να θυμίσω μια παλιά κυπριακή παροιμία που λέει: «Όπως έστρωσες να τζ̆οιμηθείς». Δυστυχώς, εμείς όπως εστρώσαμεν, έτσι ετζ̆οιμηθήκαμεν...

Αποδεδειγμένα, πλέον, βλέπουμε πως ο εθνικισμός και στις δυο κοινότητες απέτυχε. Μετά από δεκαετίες ανέφικτων πολιτικών επιλογών και κούφιων εθνικιστικών συνθημάτων, η πατρίδα παραμένει διαιρεμένη. Οι μεν κατηγορούν τους δε για αδιαλλαξία, και ο φαύλος κύκλος των συνομιλιών δεν έχει τέλος. Ούτε η απελευθέρωση έχει επιτευχθεί για τους Ελληνοκύπριους, από τη μια, ούτε η αναγνώριση κράτους για τους Τουρκοκύπριους, από την άλλη. Μα πώς είναι δυνατόν να λυθεί το Κυπριακό, όταν όλες οι συνομιλίες καταλήγουν σε εθνικιστικές ρητορικές και αντιπαραθέσεις, και όταν κάθε παραχώρηση ισοδυναμεί, για αμφότερους, με προδοσία;

Ξέρω πως αν είσαι ηγετικό στέλεχος των εθνικιστών, δύσκολα θα μπορούσα να σε πείσω να ανοίξεις τους ορίζοντές σου και να μελετήσεις την αντίθετη άποψη, χωρίς να υψώσεις τις άμυνές σου. Μιλώ σε σένα, τον μέσο εθνικιστή, το παιδί της πιάτσας, που ποτέ δεν εξέτασες άλλες πολιτικές επιλογές. Ίσως να είσαι θύμα παιδομαζώματος που συνέβηκε σε μια ποδοσφαιρική κερκίδα ή απλώς πας με το ρεύμα της παρέας και νιώθεις δυνατός μέσα στην αγέλη. Η αίσθηση δύναμης δεν είναι ένδειξη ορθολογισμού. Σε καλώ, αντί να απειλείς και να οπλίζεσαι με μίσος, να επανεξετάσεις την ιδεολογία σου. Οι φασιστικές αντιλήψεις δεν εκπροσωπούν τα ιδανικά των προγόνων σου, αλλά αυτά των φασιστών της Ιταλίας του Μουσολίνι. Τα ιδανικά της ελευθερίας δεν μπορούν ποτέ να βρίσκονται στην καταπάτηση της ελευθερίας του άλλου. Ο εκφοβισμός δεν είναι αρχαία ελληνική αρετή. Μπορεί να φέρει φίμωση στον αντίπαλο, αλλά αυτόν εσύ δεν θα τον κερδίσεις ποτέ με το μέρος σου.

Σήμερα, το 2022, μετά από δεκαετίες παράλυσης της λύσης του Κυπριακού προβλήματος, αλλά και μέσα στην άθλια οικονομική κατάσταση που επικρατεί στο νησί, ο σοσιαλιστικός διεθνισμός μπορεί να δώσει απαντήσεις και λύσεις, όχι μόνο στο πολιτικό ζήτημα, αλλά σε όλους τους τομείς της κοινωνίας. Το ζήτημα είναι αν θέλεις πραγματικές λύσεις ή αν θέλεις απλώς να ανήκεις σε μια ομάδα, που σου επιτρέπει να εκφράζεις τον θυμό σου.

Το βιβλίο, όπως και το ντοκιμαντέρ, δημιουργήθηκαν με σκοπό να προκαλέσουν ένα διάλογο μέσα στην κοινωνία. Διάλογο με τους εθνικιστές, τους κομμουνιστές, τους πολιτικούς, τους απαθείς, τους ακτιβιστές, τους θρήσκους, τους πάντες. Πέρα από τη μαρτυρία μου για την περιρρέουσα ατμόσφαιρα μιας εποχής, θέλω να καταθέσω μια άλλη πρόταση, σε όλες τις πολιτικές ομάδες που δρουν στις κοινότητες. Είναι ώρα να επανεξετάσουμε τα κίνητρα και τις πολιτικές μας θέσεις. Αν ο εθνικισμός μας δεν έχει φέρει κανένα αποτέλεσμα, ίσως δεν είμαστε στον σωστό δρόμο. Άλλωστε, πού και πότε στην ιστορία δικαιώθηκε το μίσος και η μισαλλοδοξία;

Τόνι Αγκαστινιώτης

8 Ιανουαρίου 2023

Tek bir karış dahi olsa vatan toprağını vermeyeceğim

III. Bölüm

Bazı kişilerden sık sık, Türk milliyetçilerinin, Rum milliyetçilerinden daha fazla suç işledikleri argümanını duyuyorum... Türklerin birçok suçunu “bizimkilerle” aynı kefeye koymaya nasıl cüret ettiğimi sorarak, beni de suçluyorlar. Öncelikle suçların “bizim”, hepimizin olmadığını belirtmeliyim…  İşlenen suçlar, hangi siyasi alana mensup olurlarsa olsun bunları işleyenlere, onların partilerine ve bunları örtbas etmek isteyenlere aittir... Suçu örtbas etmek, suça ortaklık etmektir...

Türklerin daha fazla suç işlemesinin tek sebebi, o dönemdeki asker ve sayısal üstünlükleriydi. Sizin ve onların suçları, teşvik ve vahşet bakımından eşittir. Selden’i öldürmenin, küçük Andreas’ı öldürmekten hiçbir farkı yok... Maria’ya tecavüzün, Fadime’ye tecavüzden hiçbir farkı yok... Hepsi de aynı şovenist ekolün suçlarıdır...

Akademik bir analize girmek istemiyorum… Enternasyonalizm, kendi kişisel yolculuğumda milliyetçi algılarıma yanıt oldu... Nihayetinde beni, Kıbrıs Türk anlatısını araştırmaya, belgeseli yaratmaya ve şu anda elinizde tuttuğunuz kitabı yazmaya iten şey, enternasyonalizme dönüşümümdü...

Halklar ve milletler arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesini savunan enternasyonalizm, tüm milletleri eşit görür… Daha üstün ve daha aşağı bir ırk yoktur… Askeri üstünlüğe ve zenginliğe sahip olsa ve zorla dayatılsa bile hiçbir millet, değer bakımından diğerinden üstün değildir… Değerinden dolayı değil, gücünden dolayı dayatma yapar… Ve “Aryan ırkı” diye bir şey olmadığına göre, milliyetçiliğin, boyun eğdirmek istediklerini insanlıktan çıkarması gerekir…

Nazilerin Yahudilere “gelincik” dediği gibi, Kıbrıs milliyetçiliğinde de bir yanda “köpekler”, diğer yanda “eşekler” vardır. Bir köpeği öldürmek -olmaması gerektiği halde- bir insanı öldürmekten daha kolaydır… Yeryüzünde ve Kıbrıs’ta soykırımlara ve etnik temizliğe yol açan, bu ırkçı algılardır. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin 1960 yılında ilanı ile milliyetçilik yerine enternasyonalizm hâkim olsaydı, inanıyorum ki tarih farklı olacaktı. Ne yazık ki o dönemin koşulları gerek yurt içinde gerekse yurt dışında buna izin vermiyordu. Bu çok büyük bir konudur ve eski bir Kıbrıs atasözünü hatırlatmak dışında, bu konuya daha fazla girmeyi düşünmüyorum: “Yattığın gibi uyursun”. Maalesef biz de yattığımız gibi uyuduk…

Her iki toplumda da milliyetçiliğin başarısız olduğunu artık açıkça görebiliriz. On yıllardır mümkün olmayan siyasi tercihlerden ve içi boş milliyetçi sloganlardan sonra, ülke hala bölünmüş durumda… Bir taraf diğerini uzlaşmazlıkla suçluyor… Görüşmelerdeki kısır döngünün sonu yok… Bir yanda Kıbrıslı Rumlar özgürlüğü, diğer yanda Kıbrıslı Türkler devletin tanınmasını elde edemedi. Peki, tüm görüşmeler milliyetçi söylem ve kavgalarla son bulurken ve her taviz, iki taraf için de ihanet anlamına gelirken, Kıbrıs sorununu çözmek nasıl mümkün olabilir?

Milliyetçilerin önde gelen kurmaylarındansanız, savunmanızı yükseltmeden ufkunuzu açmaya ve karşıt bakış açısını incelemeye sizi zor ikna edebileceğimi biliyorum. Diğer siyasi seçenekleri asla düşünmeyen ortalama bir milliyetçiden, piyasa çocuğu olan senden bahsediyorum... Belki bir futbol tribününde meydana gelen bir çocuk tacizinin kurbanısındır ya da kendini akışa bırakıyorsun ve sürüde güçlü hissediyorsun… Güç duygusu, rasyonelliğin bir işareti değildir. Tehdit etmek ve nefretle silahlanmak yerine, seni ideolojini yeniden gözden geçirmeye davet ediyorum… Faşist anlayışlar, atalarının ideallerini değil, Mussolini’nin İtalya’sındaki faşistlerin ideallerini temsil eder... Senin özgürlük ideallerin bir başkasının özgürlüğünü asla ihlal edemez... Zorbalık eski bir Yunan erdemi değildir... Rakibini susturabilirsin, ancak onu asla kendi tarafına alamazsın...

Bugün, 2022’de, Kıbrıs sorununun çözümü onlarca yıl başarısızlığa uğradıktan sonra, aynı zamanda adada hüküm süren sefil ekonomik durumun ortasında, sosyalist enternasyonalizm yalnızca siyasi bir meseleye değil, toplumun tüm sektörlerine cevaplar ve çözümler bulabilir. Mesele, gerçek çözümler isteyip istemediğin ya da sadece öfkeni ifade etmene izin veren bir gruba ait olmak isteyip istemediğindir.

Kitap da tıpkı belgesel gibi, toplum içinde bir diyaloga götürmek amacıyla yazıldı. Milliyetçilerle, komünistlerle, politikacılarla, umursamazlarla, aktivistlerle, dinlerle, herkesle diyalog… Bir dönemin atmosferine ilişkin tanıklığımın yanı sıra, toplumlarda faaliyet gösteren tüm siyasi gruplara bir öneri daha yapmak istiyorum. Motivasyonlarımızı ve siyasi tezlerimizi yeniden düşünmenin zamanı geldi. Milliyetçiliğimiz sonuç vermediyse, belki de doğru yolda değiliz. Zaten tarihin neresinde ve ne zaman nefret ve hoşgörüsüzlük haklı çıktı ki?

Toni Agastiniotis

8 Ocak 2023