Για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη

“Τόσα κορμιά ριγμένα

στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης∙

τόσες ψυχές δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι.

Κι οι ποταμοί φούσκωναν μες στη λάσπη το αίμα

για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη

μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου

για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη.”

Γιώργος Σεφέρης «Ελένη»

Ο Τρωικός Πόλεμος σύμφωνα με τον αρχαίο ποιητή Όμηρο, είχε ως αφορμή την αρπαγή της ωραίας Ελένης, της συζύγου του βασιλιά της Σπάρτης, Μενέλαου, από τον πρίγκιπα της Τροίας, Πάρη. Αργότερα ο Έλληνας τραγικός ποιητής Ευριπίδης, για να αναδείξει την ματαιότητα του πολέμου - μόλις είχε τελειώσει η Σικελική Εκστρατεία - το 412π.Χ., ανεβάζει την αντιπολεμική  τραγωδία «Ελένη». Στην τραγωδία του Ευριπίδη η θεά Αφροδίτη δεν έδωσε στον Πάρη την πραγματική Ελένη, αλλά ένα ομοίωμά της. Την Ελένη τη μετέφερε ο αγγελιαφόρος των θεών Ερμής, με εντολή της θεάς Ήρας, στο παλάτι του βασιλιά Πρωτέα στην Αίγυπτο.

Ο Σεφέρης το 1953 ερχόμενος στην Κύπρο και έχοντας ζήσει ανάμεσα σε δύο παγκόσμιους πολέμους και τον ξεριζωμό από την πατρίδα του την Σμύρνη, γράφει τo ποίημα «Ελένη», στην βάση της τραγωδίας του Ευριπίδη. Ίσως μυρίστηκε το αιμάτινο ποτάμι που κόχλαζε κάτω απ’ τη γη μας, όταν έγραφε «για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη». Όπως χιλιάδες Έλληνες πέθαναν άδικα στα τείχη της Τροίας για το ψεύτικο είδωλο της Ελένης, έτσι κι εμείς βαλθήκαμε να αυτοεξοντωθούμε για το είδωλο Ένωσης/Ταξίμ. Σαν αρχαίος προφήτης ο Σεφέρης πρέπει να είχε δει το μέλλον σαν έγραφε, «Τόσα κορμιά ριγμένα στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης∙ τόσες ψυχές δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι.»   

Πού μας οδήγησαν οι εθνικιστές που πολιόρκησαν την πατρίδα μας, με τα όμορφα τα λόγια τα μεγάλα; Τί κερδίσαμε από τον αγώνα της ΕΟΚΑ, της ΤΜΤ, τις εμφύλιες δικοινοτικές ταραχές, το πραξικόπημα και τον πόλεμο του 1974; Αν βγάλουμε τις παρωπίδες και κοιτάξουμε την γυμνή αλήθεια στα μάτια, τί θα αντικρίσουμε; Πού είναι η Ελένη που μας υποσχέθηκαν; Πού είναι η ειρήνη και η ελευθερία που μας υποσχέθηκαν; Πού είναι η χαρά του λαού σε αυτή την κατάντια που μας έφτασαν οι πολεμοκάπηλοι σημαιοφόροι του έθνους;

Μισό αιώνα μπλα μπλα κι Ελένη ακόμα δεν είδαμε. Ακόμη ανεμίζουμε λάφυρα, δες Βαρώσια (Maraş), και η  δυσοσμία του αίματος είναι ακόμη στην ατμόσφαιρα, όταν ανασύρουμε νεκρούς από τη γη μας, που πετάχτηκαν σαν σκουπίδια σε ομαδικούς τάφους. Ανάμεσα μας συρματοπλέγματα, οδοφράγματα και οπλισμένοι φρουροί να κρατούν τσίλιες κάτω από ξένες σημαίες. Γεωργοί απειλούνται από στρατιώτες όταν οργώνουν τα χωράφια τους στην Νεκρή Ζώνη και μόνη έγνοια στα οδοφράγματα είναι αν αγοράσαμε τσιγάρα κι ας φύγαμε με ένα πουκάμισο αδειανό απ΄ το καζίνο.

Η ωραία Κύπρος δεν είναι πια εδώ. Την άρπαξαν οι θεοί κι εμείς μείναμε στην Τροία μας να πολεμάμε, να θάβουμε ήρωες και να απαγγέλουμε επικήδειους. Το μόνο που ακούμε είναι ρητορικές για γαλάζιες πατρίδες, αφύσικο αέριο, εποικισμό της Αμμοχώστου, πως θα στριμώξουμε την Τουρκία πολιτικά, τι  στρατιωτικό εξοπλισμό θα αγοράσουμε και αν θα πρέπει να ενταχθούμε στο ΝΑΤΟ. Κι ενώ ο Τρωικός πόλεμος συνεχίζεται, ο λαός φτωχαίνει, χάνει τα σπίτια και τις οικονομίες του και η Ελένη, ο έρωτας για τη ζωή, δεν είναι καν εδώ. Έτσι μείναμε στην μιζέρια μας να πολεμάμε για ένα πουκάμισο αδειανό, για ένα όνειρο απατηλό για μιαν ανύπαρκτη Ελένη...

Τόνι Αγκαστινιώτης

22 Ιανουαρίου 2023

Boş bir gömlek için, bir Eleni için

Bir sürü ceset atıldı

denizin çenelerine yer yüzünün çenelerine;

buğday gibi değirmen taşlarına verilmiş nice canlar.

Ve nehirler çamurdaki kanı şişirdi

keten bir dalga için bir bulut için

bir kuğu tüyünü sallayan bir kelebeğin

boş bir gömlek için, Eleni için.

Yorgos Seferis “Eleni”

Antik şair Homeros’a göre Truva Savaşı’na, Sparta kralı Menelaus’un karısı güzeller güzeli Eleni’nin, Truva Prensi Paris tarafından kaçırılması neden olmuştu... Sonraları Yunan trajik şair Euripides, MÖ 412’de - Sicilya Seferi biter bitmez - savaşın boşuna yapıldığını vurgulamak için savaş karşıtı trajedi “Eleni’yi” sahneledi. Euripides’in trajedisinde tanrıça Afrodit, Paris’e gerçek Eleni’yi değil, onun bir heykelini verdi. Eleni, tanrıça Hera’nın emriyle tanrıların habercisi Hermes tarafından Mısır’daki Kral Proteus’un sarayına götürüldü.

1953 yılında Kıbrıs’a gelen Seferis, iki dünya savaşı arasında yaşamış ve memleketi İzmir’den sürgün edilmiş olarak, Euripides trajedisinden yola çıkıp “Eleni” şiirini yazmıştı... Belki de “boş bir gömlek için, bir Eleni için” şiirini yazarken, toprağımızın altından akan kanlı nehrin kokusunu almıştı... Sahte Eleni hayali uğruna, binlerce Yunanlının Truva surlarında haksız yere can vermesi gibi, biz de Enosis/Taksim hayali uğruna kendimizi yok etmeye giriştik. Eski bir kâhin olarak Seferis, geleceği görmüş olmalı ki, “Denizin çenelerine yeryüzünün çenelerine atılan pek çok beden; buğday gibi değirmen taşlarına verilen pek çok ruh” diye yazmıştı.

Ülkemizi kuşatan ülkücüler, güzel sözlerle, büyük sözlerle bizi nereye götürdü? EOKA, TMT mücadelesinden, toplumlararası iç çatışmalarından, darbeden ve 1974 savaşından ne kazandık? At gözlüklerini çıkarıp çıplak gerçeğin gözlerine bakarsak, neyi görürüz? Bize vaat edilen barış ve özgürlük nerede? Ulusun savaş çığırtkanı bayrak taşıyıcılarının bize yaşattıkları bu kötü durumda halkın mutluluğu nerede?

Aradan yarım asır geçti, biz hala Eleni’yi görmedik. Hâlâ ganimet dağıtıyoruz… Maraş’ı görüyorsunuz işte… Toprağımızdan ölüleri toplayıp, toplu mezarlara çöp gibi atarken, hâlâ havada kan kokusu var… Aramızda dikenli teller, barikatlar ve yabancı bayraklar altında pusu kuran silahlı askerler... Çiftçiler, ara bölgede tarlalarını sürerken askerler tarafından tehdit ediliyor ve barikatlardaki tek endişe, sigara mı satın aldık, yoksa kumarhaneden boş bir gömlekle mi çıktık?

Güzel Kıbrıs artık burada değil… Tanrılar onu aldı ve biz de savaşmak, kahramanları gömmek ve cenaze ağıtları yakmak için Truva’mızda kaldık. Bizim de tek duyduğumuz, mavi vatan, doğal olmayan gaz, Maraş’ın iskâna açılması, Türkiye’yi siyasi açıdan nasıl köşeye sıkıştıracağımız, hangi askeri teçhizatı alacağımız, NATO’ya katılmak gerekir mi, gerekmez mi söylemleridir. Truva Savaşı devam ederken, halk yoksullaştı, evlerini ve ekonomilerini kaybetti… Yaşama sevinci Eleni burada da değil… Böylece boş bir gömlek için, var olmayan bir Eleni için, sahte bir rüya için savaşarak, sefalet içinde bırakıldık...

Toni Agastiniotis

22 Ocak 2023