Κοινωνική Έκρηξη στην Ελλάδα

Κεραυνός Εν Αιθρία;

του Σωτήρη Βλάχου

Κάτω από την επιφάνεια πολύ δυσοίωνων εξελίξεων

Σε κείμενο μας πριν τρεις εβδομάδες (19/2/03), με τίτλο «Κάτω από την επιφάνεια πολύ δυσοίωνων εξελίξεων» είχα γράψει, μεταξύ άλλων:

«Οι καθημερινές εξελίξεις μπορούν πολύ εύκολα να προκαλέσουν δυστυχία σε κάθε απλό άνθρωπο που παρακολουθώντας τις δεν βλέπει τίποτα άλλο παρά  μια τραγικά αδιέξοδη κατάσταση…»

«Σε μια σειρά χώρες η σοσιαλδημοκρατία και η παραδοσιακή αριστερά βρίσκονται σε άτακτη υποχώρηση παρά τη σαρωτική επίθεση του νεοφιλελευθερισμού σε όλα τα επίπεδα της ζωής».

«Από αυτή την επίθεση στις ζωές των ανθρώπων ο μεγάλος κερδισμένος προς το παρόν είναι ο εθνικισμός και ο φασισμός που στην έλλειψη άλλης πειστικής εναλλακτικής παρουσιάζονται ως οι ‘εν δυνάμει σωτήρες’».

«Κάτω όμως από την επιφάνεια των αλυσιδωτών αρνητικών εξελίξεων συντελείται και μια άλλη πανίσχυρη διαδικασία. Αυτή της εξαγωγής πολιτικών συμπερασμάτων από τις μάζες των λαϊκών στρωμάτων. Το πότε και πώς αυτό θα εκφραστεί είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Το σίγουρο όμως είναι ότι θα εκφραστεί και η σημερινή καταβαράθρωση κάθε ελπίδας θα ανακοπεί».

Οι πανελλήνιες μαζικές κινητοποιήσεις, οι πιο μαζικές για πολλά χρόνια και ακόμα περισσότερο τα συνθήματα τους, φαίνεται να επιβεβαιώνουν την πιο πάνω πρόβλεψη.

Το φοβερό δυστύχημα των σιδηροδρόμων στα Τέμπη έπαιξε το ρόλο του καταλύτη για να εκφραστεί λαϊκή αγανάκτηση που συσσωρευόταν για χρόνια τώρα. Και μαζί  με αυτήν πιο βαθιά κατανόηση της σημερινής πολιτικής κατάστασης:

Το δυστύχημα δεν είναι αποτέλεσμα τραγικού ανθρώπινου λάθους, που ήταν αυτό στο οποίο αναφέρθηκε ο Μητσοτάκης αλλά και τα συστημικά ΜΜΕ τις πρώτες μέρες, αλλά αποτέλεσμα εγκληματικής εγκατάλειψης για να εξοικονομήσουν πόρους που διοχετεύονταν αλλού (τράπεζες, εφοπλιστές, απευθείας αναθέσεις)

Σε ποια κατάσταση βρήκε τον Έλληνα εργαζόμενο το έγκλημα των σιδηροδρόμων

Με το μέτρο του «Market pass» και το «καλάθι» του Άδωνι, η κυβέρνηση προσπαθεί να αντιμετωπίσει την κοινωνική δυσαρέσκεια που δημιουργεί η αύξηση των τιμών. Μόνο που τα διάφορα «pass» κύριο στόχο έχουν τη στήριξη των επιχειρήσεων μέσα από υποτιθέμενη ενίσχυση των εργαζομένων. Το συνολικό όφελος όπως έχει εκτιμηθεί, δεν ξεπερνά τις κάποιες δεκάδες ευρώ τον μήνα. Στα μέτρα εντάχθηκε και η κάρτα αγορών (10% επί των αγορών).

Το πόσο τα μέτρα αυτά βοηθούν ουσιαστικά μπορεί κάποιος να το αντιληφθεί αν λάβει υπόψη ότι ο επίσημος πληθωρισμός στα τρόφιμα κινείται γύρω στο 20% (19% περίπου  σε δημητριακά και ψωμί, 17% στο κρέας, 25% στα γαλακτοκομικά).

Για το 2023 τίποτε στον ορίζοντα δεν δείχνει ότι ο πληθωρισμός θα ελεγχθεί. Και όμως μοναδική θεραπεία, μοναδικός τρόπος αντιμετώπισης της κατάστασης  και προστασίας του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων είναι ο έλεγχος του πληθωρισμού και όχι τα επιδόματα.

Πως θα γίνει αυτό, πως θα ελεγχτούν οι τιμές και η κρίση, ούτε κουβέντα. Όχι μόνο από τη ΝΔ αλλά και από τον Σύριζα και το ΠΑΣΟΚ των οποίων η αντιπολίτευση περιορίζεται μόνο στα μέτρα για αντιμετώπιση των επιπτώσεων  του πληθωρισμού και της κρίσης  και όχι στο πως αντιμετωπίζεται ο ίδιος ο πληθωρισμός και η κρίση.

Μαζί με το ροκάνισμα του μισθού από τον πληθωρισμό υπάρχει και η αύξηση των φορολογικών επιβαρύνσεων, συνδυασμός που δημιουργεί συνθήκες  ολοένα και περισσότερο αφόρητες. Αφόρητες για κάτι περισσότερο από το 50% των νοικοκυριών που σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΕΛΣΤΑ πριν λίγους μήνες βρίσκονται πάνω στο ή κάτω από το όριο της φτώχειας.  50% πριν λίγους μήνες με τις τάσεις να είναι σαφέστατα αυξητικές.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη προχώρησε χωρίς δισταγμό σε ιδιωτικοποιήσεις παντού χωρίς διάκριση, στην ενέργεια, στην υγεία, στην εκπαίδευση, στο ξεχαρβάλωμα της εργατικής νομοθεσίας, τη μείωση των φόρων στο κεφάλαιο.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες εξαγγέλθηκε από την κυβέρνηση η πρόθεση για επαναφορά του κατώτατου μισθού από 1/4/23 -σε ποια επίπεδα αν μπορεί κάποιος να φανταστεί; Σε αυτά του Φεβρουάριου του 2012, τότε που ο κατώτατος μισθός μειώθηκε από τα 751 ευρώ στα 586 με μια κίνηση. Τι γίνεται εδώ; Μετά από 11 χρόνια που οι τιμές έχουν αυξηθεί με ένα δραματικό τόπο, ειδικά την τελευταία περίοδο του πληθωρισμού στην οποία μόλις αναφερθήκαμε, εξαγγέλλουν επαναφορά του κατώτατου του 2012.

Σε αυτή την κατάσταση βρίσκεται ο ελληνικός καπιταλισμός την στιγμή που ο παγκόσμιος βρίσκεται μπροστά στο φάσμα νέας παγκόσμια κατάρρευσης που θα έχει τεράστιες επιπτώσεις για τον ελληνικό καπιταλισμό. Η κατάρρευση της αμερικάνικης τράπεζας πριν λίγες μέρες υπογραμμίζει αυτό που επίκεται. 

Τη στιγμή που η οικονομική θέση του Έλληνα εργαζόμενου είναι αυτή που αναφέραμε πιο πάνω, με μόνη προοπτική την επιδείνωση, αυτή την ίδια στιγμή ο ελληνικός τύπος, τα συστημικά ΜΜΕ λες και ζουν σε ένα παράλληλο σύμπαν με συχνές αναφορές του είδους «η οικογένεια Βαρδινογιάννη θεωρείται αυτή τη στιγμή οικονομικά ισχυρότερη από ποτέ», και ότι «οι Έλληνες εφοπλιστές… πλέον κατέχουν δεσπόζουσα θέση διεθνώς, όχι μόνο στη μεταφορά υγρών καυσίμων και φυσικού αερίου, αλλά και ευρύτερα…».

Άθλια οικονομική κατάσταση αλλά και πολιτική

Οι άθλιες για τις μάζες οικονομικές συνθήκες συμπληρώνονται με εξίσου άθλιες πολιτικές εξελίξεις του τελευταίου καιρού, όπως αυτές των απευθείας αναθέσεων, των υποκλοπών ΕΥΠ με όλα τα στοιχεία να δείχνουν ως κορυφή τον ίδιο τον Μητσοτάκη, τις αποκαλύψεις για τις δραστηριότητες του δικτύου της Greek Police Mafia (για να μην αναφερθούμε στη λίστα Λαγκάρτ, τα Panama Papers, Pandora Papers. Αυτό το εκρηκτικό κοκτέιλ δημιούργησε την σημερινή έκρηξη.

Τι είναι η Greek Police Mafia; Σύμφωνα με τη δικογραφία που συντάχθηκε τα μέλη του κυκλώματος (αστυνομικοί) κατηγορήθηκαν ότι πούλαγαν προστασία, μεταξύ άλλων, σε οίκους ανοχής και χαρτοπαικτικές λέσχες αποκομίζοντας περίπου ένα εκατομμύριο ευρώ κάθε μήνα. Η δίκη ολοκληρώθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2023 και οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν.

Λαϊκή ετυμηγορία

Μπορεί να αθωώθηκαν οι κατηγορούμενοι από την αστική δικαιοσύνη σε αυτή την περίπτωση και να μην διώχθηκε κανένας σε πολλές άλλες, αλλά οι μάζες έβγαζαν το δική τους ετυμηγορία. Μπορεί σε μια σειρά περιπτώσεις να φαίνεται ότι η αστική προπαγάνδα κερδίζει παραποιώντας, κάνοντας πλύση εγκεφάλου, αλλά μέσα από λάθη και με  το δικό τους τρόπο οι μάζες βγάζουν τελικά συμπεράσματα.

Όλη την προηγούμενη περίοδο συντελέστηκαν σημαντικές αλλαγές στις συνειδήσεις που ενώ το μέγεθος τους δεν μπορούσε κανένας να ψηλαφίσει, υπήρχαν όμως παρόλα αυτά ενδείξεις ότι κάτι γινόταν. Μια τέτοια ένδειξη ήταν και η δημοσκόπηση της Metron Analysis, που δεν μπορεί να κατηγορηθεί για αντικυβερνητικές διαθέσεις.  Αυτή η δημοσκόπηση έδειξε ότι η «εκλογική δεξαμενή», όπως την ονομάζουν, της ΝΔ είχε μειωθεί από το 60% του 2019 και το 58% του 2020, σε μόλις 44% σήμερα – αυτά πριν το έγκλημα. Τι είναι εκλογική δεξαμενή; Είναι το μέγιστο ποσοστό των ψηφοφόρων από το οποίο κάποιος πολιτικός σχηματισμός θα μπορούσε να βρει στήριξη σε εκλογές.

Το πολιτικό σκηνικό άλλαζε, αυτό ήταν ένα ασφαλές συμπέρασμα. Εκείνο όμως που ήταν αδύνατο να εκτιμηθεί ήταν το μέγεθος και βάθος των αλλαγών.Το έγκλημα στους σιδηροδρόμους φαίνεται ότι φανέρωσε αυτό το βάθος και μέγεθος.Οι διαδηλώσεις και ο παλμός τους ήταν με διαφορά ότι πιο μεγάλο έχει γίνει τα τελευταία χρόνια Ελλάδα.

Γενικά υπάρχει η εκτίμηση ότι ήταν ότι πιο μαζικό και εκρηκτικό από τις κινητοποιήσεις και συνελεύσεις των πλατειών του 2012 -14 που άλλαξαν άρδην το πολιτικό σκηνικό και έφεραν τον Σύριζα στην εξουσία.

Στις απεργιακές κινητοποιήσεις της Τετάρτης που πέρασε συμμετείχαν μαζικά εργαζόμενοι από όλους τους χώρους. Στην Αθήνα δεν κυκλοφόρησαν λεωφορεία και τρόλεϊ , καθώς το Συνδικάτο Εργαζομένων ΟΑΣΑ συμμετείχε στην απεργία και τις εκδηλώσεις.

Σε Μετρό, Ηλεκτρικό Σιδηρόδρομο και Τραμ, υπήρξε μαζική ανταπόκριση σε κάλεσμα που έκαναν και τα έξι σωματεία που τονισαν ότι «κλιμακώνουν τις κινητοποιήσεις τους, απαιτώντας να αποδοθούν πραγματικές ευθύνες όσο ψηλά και εάν βρίσκονται, για να μην περάσει το έγκλημα των Τεμπών στη λήθη και για να ανατραπεί η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων, που βάζει την προστασία της ανθρώπινης ζωής στο ζύγι του κόστους».

Ένα εκπληκτικό στοιχείο των κινητοποιήσεων ήταν ότι ενώ το δυστύχημα αφορούσε χώρο ο οποίος ανήκει σε δύο δημόσιες εταιρείες, το συμπέρασμα του κόσμου ήταν ότι πρέπει «να ανατραπεί η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων, που βάζει την προστασία της ανθρώπινης ζωής στο ζύγι του κόστους». Αυτό φυσικά δεν είναι τυχαίο. Ο κρατικός ΟΣΕ έκανε αγώνα δρόμου για κατακερματισμό των εργασιών στα δίκτυα (από συντήρηση μέχρι επεκτάσεις) και παράδοση τους σε ιδιώτες.

Στην Hellenic Train, στην οποία ανήκουν τα τραίνα (Οι σταθμοί και οι ράγες ανήκουν στον ΟΣΕ), τα Σωματεία  έκαναν 48ωρη απεργία την Τρίτη 7 και την Τετάρτη 8 Μαρτίου 2023. Δεμένα έμειναν και τα πλοία στα λιμάνια, αφού η Πανελλήνια Ναυτική Ομοσπονδία (ΠΝΟ) συμμετείχε στην παναπεργία.  

Η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας (ΔΟΕ)  συμμετείχε  στην 24ωρη πανελλαδική απεργία: «Συνεχίζουμε τις πολύμορφες πρωτοβουλίες μέσα και έξω από τις τάξεις. Είμαστε παρόντες και διεκδικούμε ασφάλεια στις μεταφορές, δικαίωμα στη μόρφωση και στην υγεία με κοινωνικό κράτος στην υπηρεσία των πολιτών». Τα σύνδεσαν όλα οι δάσκαλοι: ασφάλεια στις μεταφορές, δικαίωμα στη μόρφωση, στην υγεία, κοινωνικό κράτος.

Στάση εργασίας και στα Φαρμακεία Αττικής και Πειραιά. Στην ανακοίνωση των εργαζομένων αναφερόταν: «Οι εργαζόμενοι στη ΣΤΑ.ΣΥ., βαθιά συγκλονισμένοι από τη σιδηροδρομική τραγωδία στα Τέμπη, κλιμακώνουν τις κινητοποιήσεις τους, απαιτώντας να αποδοθούν πραγματικές ευθύνες όσο ψηλά και εάν βρίσκονται, για να μην περάσει το έγκλημα των Τεμπών στη λήθη και για να ανατραπεί η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων, που βάζει την προστασία της ανθρώπινης ζωής στο ζύγι του κόστους.

Η εξαγγελία αγώνα ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις κοινός παρονομαστής

Η ΑΔΕΔΥ (ΑΝΩΤΑΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΝΩΣΕΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ) επίσης τα ίδια: στόχος της 24ωρης απεργίας είναι «να απαιτήσουμε - μαζί με όλους τους εργαζόμενους και τον λαό - να μπει τέρμα στην πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων και να αποδοθούν οι πραγματικές ευθύνες για το δολοφονικό έγκλημα των Τεμπών». Ξανά η απαίτηση να μπει τέρμα στις ιδιωτικοποιήσεις.

Στις κινητοποιήσεις συμμετείχε και το Εργατικό Κέντρο Αθήνας. Να χυθεί άπλετο φως στα αίτια του δυστυχήματος στα Τέμπη και να αποδοθούν ευθύνες ζήτησε η ηγεσία της  Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας(ΓΣΕΕ). Το έγκλημα στα Τέμπη  αποτέλεσε κύριο θέμα του 38ου συνεδρίου της ΓΣΕΕ.

Που θα καταλήξουν δεν είναι εύκολο να προβλέψεις.  Λίγα στοιχεία συνηγορούν υπερ του ότι αυτή η ηγεσία θα προχωρήσει σε σύγκρουση με τα διαπλεκόμενα και την εξουσία. Όλα όμως σήμερα διαδραματίζονται σε ένα αλλαγμένο πολιτικό κλίμα, με τις αισθήσεις και το κριτήριο των μαζών σε καινούργια ύψη. Σήμερα όλοι και όλα αξιολογούνται με κριτήριο ακονισμένο μέσα στο αμόνι προηγούμενων ηττών και εμπειριών.  

Ούτε μέρα δεν σταμάτησαν οι κινητοποιήσεις σε ολόκληρη την Ελλάδα. Το κίνημα στην Ελλάδα φαίνεσαι να μπαίνει ξανά σε πορεία μάχης. Μια πιθανή αποτυχία και απογοήτευση και αυτή τη φορά δεν θα είναι ευθύνη που θα βαραίνει το κίνημα αλλά τις πολίτικές δυνάμεις της αριστεράς που δεν έδωσαν διέξοδο.

Ανησυχίες των αγορών

Ο φόβος της πολιτικής αστάθειας ανησύχησε τις αγορές.  Το τελευταίο διάστημα το κόστος δανεισμού της Ελλάδας για 10 χρόνια ήταν καλύτερο ή το ίδιο με το ιταλικό. Οι μετοχές στο Χρηματιστήριο της Αθήνας σημείωσαν άνοδο 43%, κερδίζοντας 20 δισ. ευρώ, πριν έγκλημα στα Τέμπη.  Η πορεία αντιστράφηκε μετά το γεγονός. Και η πτώση πήρε ακόμα πιο απότομη μορφή μετά την κατάρρευση της Silicon Valley Bank στις ΗΠΑ.

Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας ανέφερε  στους «Financial Times» πως οι οίκοι αξιολόγησης θα αναβαθμίσουν τα ελληνικά ομόλογα εντός μηνών, εάν οι βουλευτές δώσουν το σήμα ότι έχουν την πρόθεση να συνεχίσουν τις μεταρρυθμίσεις και να αξιοποιήσουν το «παράθυρο ευκαιρίας» για να μειώσουν σημαντικά το βάρος του δημόσιου χρέους. Αυτά είναι εξαιρετικά σημαντικά. Ο κος διοικητής προειδοποιεί ότι εάν οι βουλευτές δεν δώσουν το σήμα ότι συνεχίζουν τις μεταρρυθμίσεις, δηλαδή τις ιδιωτικοποιήσεις, την ελάττωση του εργατικού κόστους και όλα τα συναφή, οι Οίκοι δεν θα βαθμολογήσουν καλά, οι επενδυτές δεν θα διαθέσουν λεφτά για επενδύσεις και η Ελλάδα θα έχει πρόβλημα.

Ο κος διοικητής έχει απόλυτο δίκαιο. Κανένας και τίποτε δεν μπορούν να κάνουν το παραμικρό όσο η οικονομικές δομές είναι αυτές που υπάρχουν.  Κανένας και τίποτε δεν μπορεί να κάνει κάτι αν δεν συντάξει δυνάμεις από διαφορετικές χώρες -η μόνη δυνατή πορεία για να αλλάξουν οι οικονομικές δομές.

Την περασμένη Τετάρτη που κλονιζόταν η Ελλάδα από τις μαζικές διαδηλώσεις, μία ομάδα διεθνών επενδυτών, αφού άκουσε με προσοχή την παρουσίαση των θετικών προοπτικών της χώρας και των επενδυτικών της ευκαιριών, αποφάσισε να περπατήσει στους δρόμους γύρω από το  Σύνταγμα. Και όπως μας ενημέρωσε ο συντάκτης που ήθελε να προειδοποιήσει την ελληνική κοινωνία για τις επιπτώσεις των διαδηλώσεων, προσπαθούσαν να καταλάβουν τι σήμαιναν όλα αυτά για πιθανές επενδύσεις τους. Και ειδικά τι σήμαιναν οι βιαιότητες που όπως μας ενημερώνει παρατηρήθηκαν.

Η ελληνική κοινωνία και η εργατική τάξη μπαίνουν σε μια νέα φάση αγώνων έχοντας ένα πιο ψηλό επίπεδο κατανόησης πάνω σε μια σειρά ζητήματα.  Συνδυασμένες αυτές οι ελληνικές εξελίξεις με τις εξελίξεις σε Βρετανία, Γαλλία, Μέση Ανατολή, Λατινική Αμερική και αλλού, διαμορφώνουν ένα καινούργιο διεθνές σκηνικό που τα γρανάζια της ιστορίας κινούνται ξανά και τα πράγματα παίρνουν πιο καθαρά τη μορφή επανάστασης και αντεπανάστασης.

Σωτήρης Βλάχος

18 Μαρτίου 2023