Καλησπέρα φίλες και φίλοι να ευχαριστήσω για την πρόσκληση την οποία βέβαια αποδέχτηκα με χαρά διότι πραγματικά αισθάνομαι ότι είμαι σε έναν πολύ φιλόξενο περιβάλλον και μπορώ να μιλώ μαζί σας ελεύθερα. 

Είναι γνωστόν ότι είμαστε πλέον στην τελική ευθεία για τις προεδρικές εκλογές και τούτος είναι ένας επιπρόσθετος λόγος για τον οποίον είναι σημαντικό να έχουμε μια  πλήρη εικόνα για τις συνέπειες της ψήφου μας αναφορικά ακριβώς με τις προοπτικές του Κυπριακού. Καταλαβαίνετε ότι από την 1η του Μάρτη μπαίνουμε σε μία περίοδο όπου πολλά θα κριθούν  από τον επόμενο Πρόεδρο.  Έχει σημασία να δούμε τον απολογισμό της τελευταίας δεκαετίας και λιγότερα της τελευταίας πενταετίας.

Ο Πρόεδρος μας δηλώνει περήφανος και φυσικά δεν θα μπορούσε να δηλώσει κάτι άλλο, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι όσον αφορά και το Κυπριακό, ο απολογισμός της δεκαετίας είναι απογοητευτικός για να μη χρησιμοποιήσω κάποια άλλη έκφραση. Γνωρίζουμε ότι τόσο η Τουρκία όσο και η Τ/Κυπριακή ηγεσία μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά δραττόμενοι της ευκαιρίας επανήλθαν στη ρητορική των δύο κρατών. Μια ρητορική την οποία είχαν εγκαταλείψει περίπου από τις αρχές της χιλιετίας και θυμάστε τότε, που παραμερίστηκε και ο Ντενκτάς, ακριβώς για αυτό το λόγο.  Αποφάσισαν πλέον ότι δεν μπορούν να επιδιώκουν λύση δύο κρατών και έπρεπε να σεβαστούν το συμφωνημένο πλαίσιο που ήταν η λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας.  Βεβαίως αυτό το έκαναν με ασυνέπεια σε όλη αυτή τη πορεία από το 2004 και μετά εισήγαγαν πολλά συνομοσπονδία τα στοιχεία στις θέσεις τους, αλλά στην πορεία του χρόνου τα εξαλείφαμε για να φτάσουμε σε μία συζήτηση πολύ ουσιαστική, για μία λύση πραγματικά ομοσπονδιακή και όχι για κάτι άλλο.

Πλέον τους έχει δοθεί η ευκαιρία και έχουν επιστρέψει σε αυτή την ρητορική. Γνωρίζουμε το πώς συμπεριφέρεται πλέον η Τουρκία, πάντα μετά το Κραν Μοντανά, γνωρίζουμε για τις συνεχείς παραβιάσεις της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης, βλέπουμε ότι για πρώτη φορά παραβιάζεται το status quo στο Βαρώσι και τόσα άλλα. Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά με την πολιτική της Τουρκίας και του Τατάρ πριν λίγες μέρες είχαμε τις δύο εκθέσεις του Γενικού Γραμματέα που είθισται να υποβάλει κάθε εξάμηνο, τη μία για την ανανέωση της θητείας της UNFICYP και την άλλη για τις Καλές Υπηρεσίες, οι οποίες είναι από τις χειρότερες, για να μην πω οι χειρότερες εκθέσεις που έχουν βγει από τα Ηνωμένα Έθνη μετά το 74.

Συνοπτικά για το θέμα της ανανέωσης της ίδιας της UNFICYP ουσιαστικά ο Γ.Γ. προσάπτει και στην Ε/Κυπριακή πλευρά βαριές ευθύνες. Ένα παράδειγμα η ιστορία με τον φράκτη στη νεκρή ζώνη. Μπορεί η δική μας η πλευρά να λέει ότι θέλει, αλλά τα Η.Ε θεωρούν ότι αυτός ο φράκτης έχει μπει μέσα στη νεκρή ζώνη. Βεβαίως επιρρίπτουν και ευθύνες για τους τριακόσιους που έχουν προσληφθεί για να επιτηρούν, ένοπλοι, τη νεκρή ζώνη και σε τελευταία ανάλυση ουσιαστικά μας λένε τα Η.Ε. ότι προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένας «σκληρό σύνορο».  Αυτή είναι και η ρητορική που χρησιμοποιούν. Μιλούν για εντύπωση δημιουργίας «σκληρού συνόρου».

Όσο αφορά την έκθεση για τις Καλές Υπηρεσίες δυστυχώς και εδώ τα πράγματα δεν είναι καθόλου καλά δεν υπάρχει καμιά αναφορά στη βάση διαπραγμάτευσης του Κυπριακού, που μέχρι πρότινος ήταν ευαγγέλιο για τα Η.Ε., δηλαδή δεν γίνεται αναφορά σε λύση ΔΔΟ με πολιτική ισότητα όπως καθορίζεται από τα Ηνωμένα έθνη και βεβαίως δεν γίνεται σε καμία αναφορά στη μία κυριαρχία, διεθνή προσωπικότητα και ιθαγένεια.

Ακόμα και η αξίωση του Τατάρ και της Τουρκίας για δυο κράτη ρίχνεται στα μαλακά ως μια προσπάθεια δημιουργίας εδάφους για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων και εξισώνεται με την αρνητική ρητορική η οποία σίγουρα υπάρχει και στην δική μας την πλευρά. Προκύπτει ένα ερώτημα, γιατί συμβαίνουν όλα αυτά;  Όχι βέβαια επειδή όπως ισχυρίζεται το προεδρικό είναι πάγια τακτική των Ηνωμένων Εθνών να μην επιρρίψουν ευθύνες σε μία προσπάθεια να μην χαλάσει το κλίμα και να μπορέσουν κάποια στιγμή να επαναρχίσουν οι συνομιλίες, δε είναι αυτός ο λόγος.

Να υπενθυμίσω μάλιστα ότι στο παρελθόν, όταν ακριβώς πριν από κάποιες δεκαετίες η τουρκοκυπριακή πλευρά και πάλι αξίωνε για λύση δυο κρατών δυο διαδοχικοί Γενικοί Γραμματείς των Η.Ε. ο Πέρες ντε Κουέγιαρ και ο Μπούτρος Γκάλι επέρριπταν βαριές ευθύνες στην Τ/Κ πλευρά και στην Τουρκία και μάλιστα ο Μπούτρος Γκάλι στην τελευταία του έκθεση το 1992, παραμονές των τότε προεδρικών εκλογών, είχε πει ξεκάθαρα ότι «αν δεν εγκαταλείψουν τις θέσεις τους δεν μπορούν να επαναρχίσουν συνομιλίες και θα πρέπει το συμβούλιο ασφαλείας να σκεφτεί τι θα κάνει», άρα  ο λόγος δεν είναι η πάγια τακτική των Ηνωμένων Εθνών να κρατούν ίσες αποστάσεις άλλος είναι ο λόγος. 

Σίγουρα τα Η.Ε. θεωρούν πλέον ότι ούτε η Ε/Κ πλευρά ενδιαφέρεται πραγματικά για λύση ΔΔΟ. Και βεβαίως τα περί δυο κρατών έφτασε και στα δικά τους αυτιά, ότι κάποιοι και στην Ε/Κ πλευρά περιλαμβανομένων και πολύ ψηλά δωμάτων ερωτοτροπούσαν με την λύση των δύο κρατών. Και σίγουρα επίσης γνωρίζω ότι οι φραστικές διακηρύξεις του Προέδρου της Δημοκρατίας ότι «είναι έτοιμος να συνεχίσει τις συνομιλίες από το σημείο που είχαν μείνει» δεν συνάδει με τις πραγματικές του προθέσεις. Αυτό είναι συμπέρασμα των Η.Ε. και δεν είναι τυχαίο αυτό. Για παράδειγμα, θυμάστε, μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά ο πρόεδρος ήρθε με κάποιες λεγόμενες «νέες ιδέες» (λεγόμενες γιατί είχαν εκφραστεί καθ’ επανάληψη) τις οποίες επαναλαμβάνει συνεχώς, τις επανέλαβε και πρόσφατα, θέλει λέει Αποκεντρωμένη Ομοσπονδία. Μα το να λες ότι θέλεις Α.Ο. χωρίς καν να καθορίζεις το περιεχόμενό της, έτσι γενικά και αόριστα δεν σημαίνει κάτι πολύ περισσότερο που αν μια ομοσπονδία είναι αποκεντρωμένη ή αν είναι συγκεντρωτική δεν εξαρτάται από την ταμπέλα, εξαρτάται από ποιες είναι οι ομοσπονδιακές αρμοδιότητες. Οι οποίες ομοσπονδιακές αρμοδιότητες ήταν σχεδόν πλήρως, για να μην πω και πλήρως, συμφωνημένες. Άρα έρχεσαι και επανανοίγεις ένα ζήτημα το οποίο χρειάστηκε δεκαετίες για να μπορέσει να κλίσει. Εκτός του ότι  πρέπει να τις καθαρίσεις, υπάρχουν κάποιες αρμοδιότητες τις οποίες αν αποκεντρώσεις, δεν μιλούμε για ομοσπονδία μιλούμε για συνομοσπονδία. 

Ένα παράδειγμα, καθόλου τυχαίο, την αποκλειστική οικονομική ζώνη, θυμάστε κάποιες δηλώσεις που είχε κάνει ο πρόεδρος «γιατί δεν τρυπούν στη δική τους και τρυπούν στη δική μας»; Ποια είναι η δική μας, δεν θα είναι μια η αποκλειστική οικονομική ζώνη; Αν δεν είναι μια, σημαίνει ότι δεν είναι ένα το κράτος. Κατά συνέπεια αυτή η θέση του προέδρου από μόνη της δείχνει ότι δεν υπάρχει συνέπεια στη θέση «να συνεχιστούν οι συνομιλίες από εκεί που έμειναν».

Ακόμα χειρότερα κάτι που επανέλαβε και πάλι τελευταία με μεγάλη δόση κινδυνολογίας, το θέμα της μιας θετικής ψήφου στο Υπουργικό Συμβούλιο το οποίο ήταν συμφωνημένο είναι και μέσα στις προτάσεις που έκανε ο ίδιος ο Πρόεδρος στο Κραν Μοντανά, «η μια θετική ψήφος στο υπουργικό» η οποία αντικατέστησε τα βέτο της Ζυρίχης που είναι κάτι πολύ πιο σκληρό. Είναι εφικτό να ζητάς να φύγει από τη μέση η μια θετική ψήφος και να περιοριστεί μόνο σε ορισμένα ζητήματα όπως λέει, που ενδιαφέρουν τους Τουρκοκύπριους στα οποία δεν περιλαμβάνεται το θέμα του φυσικού αερίου ούτε της ΑΟΖ δεν τους ενδιαφέρουν αυτά.

Καταλαβαίνετε ότι και μόνο αυτή τη θέση, που επανανοίγει μια σύγκλιση, που υπέστη πολλούς κόπους και μόχθους για να επιτευχθεί, σημαίνει ότι δεν μπορεί να λυθεί το Κυπριακό. Δεν πρόκειται να δεχτούν έτσι πράγμα γιατί θα θεωρήσουν και όχι αβάσιμα ότι τους υποβαθμίζει από κοινότητα σε μειονότητα.  Πού πάει η πολιτική ισότητα, που σημαίνει αποτελεσματική συμμετοχή. Πού πάει η αποτελεσματική συμμετοχή, αν δεν θα υπάρχει μια θετική ψήφος στο υπουργικό, βεβαίως με μηχανισμούς επίλυσης αδιεξόδου, που ήταν επίσης συμφωνημένο.  Ή η άλλη θέση, θυμηθήκαμε τώρα ότι θέλουμε ένα κοινοβουλευτικό σύστημα και πάλι το επανέλαβε εντελώς πρόσφατα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Μετά από τεράστια προσπάθεια όπως όλοι γνωρίζουμε είχαμε όλοι καταλήξει ότι πάμε για έναν προεδρικό σύστημα, με εκ περιτροπής προεδρία την οποία επίσης αποδέχτηκε ο Πρόεδρος, ήταν σύγκλιση και η οποία επίσης είναι μέσα στις προτάσεις του. Τώρα θυμήθηκε ότι δεν μπορεί να υπάρχει εκ περιτροπής προεδρία ζητά ένα κοινοβουλευτικό σύστημα με εκ περιτροπής πρωθυπουργό και ελληνοκύπριο πρόεδρο.  Τι προβλήματα θα σου λύσει αυτό το ζήτημα, αναφορικά με εκείνους που αντιδρούν στην εκ περιτροπής προεδρία;  Μας νοιάζει ποιος είναι ο πρόεδρος ή ο πρωθυπουργός;  Έχει κανένα που θυμάται για παράδειγμα ποιος είναι ο πρωθυπουργός της Γαλλίας; Εγώ δεν θυμάμαι.  Όλοι θυμούνται τον πρόεδρο της Γαλλίας και ανάποδα. Έχει κανένα που θυμάται ποιος είναι ο πρόεδρος σε μια χώρα με κοινοβουλευτικό σύστημα;  Τον πρωθυπουργό θυμούνται.  Κατά συνέπεια ούτε αυτό μας λύνει κάποιο πρόβλημα, και όχι μόνο δεν μας λύνει επαναλαμβάνω συνιστά μεγάλη ασυνέπεια από τη θέση για συνέχιση των συνομιλιών από εκεί που έμειναν. Και ακόμα χειρότερα ένα κοινοβουλευτικό σύστημα στις συνθήκες της Κύπρου ενέχει φοβερούς κινδύνους να μην μπορούμε καν εκλέξουμε κυβέρνηση.  Φανταστείτε να κάνουμε τις πρώτες μας εκλογές, λέω τώρα, σε μία λύση του κυπριακού και μην μπορούμε να σχηματίσουμε κυβέρνηση. Εντάξει το Βέλγιο άντεξε ένα και δυο χρόνια αυτή την κατάσταση η Γερμανία άντεξέ την αρκετούς μήνες. Η Κύπρος αντέχει έτσι πράγμα; Ας σκεφτούμε τις συνέπειες. Για να μπορεί να λειτουργεί τέτοιο σύστημα θα πρέπει η συν-κυβέρνηση να έχει την πλειοψηφία στη Βουλή, είναι η λεγόμενη «αρχή της δεδηλωμένης» αν δεν έχεις τη στήριξη της Βουλής πέφτεις ή διαλύεις τη Βουλή και προκηρύσσεις νέες εκλογές. Θυμάστε ένα διάστημα που είχαμε κάθε λίγο εκλογές στην Ιταλία;

Πώς θα λειτουργήσει έτσι πράγμα στις συνθήκες της Κύπρου, σε ομοσπονδιακές συνθήκες, που θα έχουμε δύο βουλές, με διαφορετικό τρόπο εκλογές, με διαφορετική αναλογία εκπροσώπησης, με διαφορετικούς τρόπους λήψης αποφάσεων, που σημαίνει θα πρέπει να εξασφαλίζεις πλειοψηφία και στη μια και στην άλλη αλλά με διαφορετικούς συσχετισμούς. Καταλαβαίνετε ότι αυτές οι λεγόμενες νέες ιδέες δεν πείθουν κανένα ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά είναι έτοιμη να συνεχίσει από εκεί που μείναμε. Και πέραν τούτου επαναλαμβάνω είναι και ανεδαφικές αυτές οι θέσεις είναι και επί της ουσίας εντελώς λανθασμένες. Είναι για αυτό το λόγο που δεν πείθουμε και καταλήγουν τα Η.Ε. στο συμπέρασμα ότι ούτε εμείς θέλουμε λύση. Είναι εφικτό να επιμένουμε στη θέση να συνεχιστούν οι συνομιλίες από εκεί που έμειναν; Είναι εφικτό να επιστρέψει η Τουρκία στις ράγες του Κραν Μοντανά; Για τον Τατάρ δεν μιλώ καν διότι στην προκειμένη περίπτωση καταλαβαίνετε ότι επαληθεύεται και εκείνο που λένε διάφοροι ότι, ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, στην προκειμένη περίπτωση, ο Τατάρ, είναι όργανο της Τουρκίας τίποτα άλλο το λέει και το παραδέχεται και ο ίδιος, ούτε Ακιντζί είναι ούτε Ταλάτ.  Δεν ξέρει κανένας αν η Τουρκία είναι έτοιμη να το κάνει, δεν ξέρει κανένας αν προβάλει τη θέση για δυο κράτη απλά για λόγους διαπραγματευτικούς ή για λόγους ουσίας.

Για να μπορέσουμε να απαντήσουμε αυτό το ερώτημα ένας τρόπος υπάρχει, θα πρέπει να δοκιμάσουμε, για να μπορέσουμε να τη δοκιμάσουμε όμως είναι να εμμένουμε στην πράξη και όχι στα λόγια σε συνέχιση των συνομιλιών από εκεί που μείναμε.  Γιατί επιμένουμε σε αυτή τη θέση; Επιμένουμε για ένα απλούστατο λόγο, επειδή αν έρθουμε και αχρηστεύουμε συγκλίσεις που χρειάστηκαν δεκαετίες για να επιτευχθούν και αφορούν πάρα πολύ λεπτές ισορροπίες και ευαισθησίας το πολύ στο οποίο μπορούμε να προσδοκούμε είναι να συζητούμε για άλλα 50 χρόνια για να λύσουμε το Κυπριακό. Είναι για αυτό που επιμένουμε σε αυτή τη θέση. Από την άλλη για να μπορέσουμε να φέρομε την Τουρκία στις ράγες του Κραν Μοντανά επιβάλλεται πλέον, να δώσουμε και κάποια κίνητρα, καλώς νοούμενα κίνητρα, κίνητρα που δεν ξεπερνούν τις κόκκινες γραμμές μας και στην Τουρκία και στους Τ/Κύπριους.

Γνωρίζετε ότι το ΑΚΕΛ εδώ και τρία χρόνια σχεδόν έχει υποβάλει πρόταση¹ στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας συγκεκριμένη και τολμήσαμε να το κάνουμε αυτό, τί πρέπει να κάνει ποια κίνητρα πρέπει να δώσει και πρέπει να πούμε ότι εκείνη η πρόταση όχι μόνον εξακολουθεί να είναι επίκαιρη, αλλά είναι ακόμα πιο επίκαιρη μέσα στις σημερινές συνθήκες της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και της ενεργειακής κρίσης.  Γιατί η πρόταση μπαίνει στη λογική να αξιοποιήσουμε το φυσικό αέριο ως κίνητρο για λύση του κυπριακού, όπως κατ’ επανάληψη μας ενθαρρύνει μας προτρέπει και ο ίδιος ο Γ.Γ. των Ηνωμένων Εθνών. Για τους Τουρκοκύπριους τί λέμε; Έχουν μια πάγια θέση, δεν την έχει μόνο ο Τατάρ την είχαν και επί Ακιντζί και επί Ταλάτ, ότι ναι μεν υπάρχουν συγκλίσεις στο θέμα του φυσικού αερίου και υπάρχουν συγκλίσεις, δεν συζητήσαμε στο τραπέζι μεν το ίδιο το φυσικό αέριο, αλλά εκ των πραγμάτων όταν συζητάς συνολική λύση του κυπριακού, θα πρέπει να συζητήσεις και με ποιον τρόπο θα κατανέμονται τα ομοσπονδιακά έσοδα και το φυσικό αέριο είναι ομοσπονδιακό θέμα, άρα τα έσοδα του θα είναι και των Ε/Κ και των Τ/Κ. Φυσικό αέριο δεν είναι αν το βρήκαμε στο Νότιο μέρος είναι δικό μας αν το βρήκα απ’ εκεί είναι δικό τους, όπως υπονόησε κάποια στιγμή ο πρόεδρος.  Έλεγαν ότι, εκτός από αυτό, δεν μπορούν να περιμένουν την λύση του κυπριακού θέλουν να εμπλακούν σε αυτό το θέμα, επιμένουν ιδιαίτερα σε τούτο, υπάρχει και μια πίεση από τα Η. Ε. για αυτό και εμείς κάναμε μια πρόταση.

Είπαμε να τους εμπλέξουμε στα θέματα του φυσικού αερίου αφού προηγουμένως καταλήξουμε στην λεγόμενη «στρατηγική συμφωνία» ή «στρατηγική συναντίληψη» πάνω στα έξη σημεία του Γ.Γ. στα οποία στο Κραν Μοντανά είμαστε σε απόσταση αναπνοής για να καταλήξουμε. Αν καταλήξουμε σε εκείνα, όλοι καταλαβαίνουν ότι είναι τα βασικά θέματα του κυπριακού και επομένως μετρούμε ανάποδα για λύση.  Τους είπαμε ελάτε, εάν σεβαστούμε όλοι τις συγκλίσεις και συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε, σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα, καταλήγουμε με το πλαίσιο του Γ.Γ., θυμάστε που το ζήτησε και ο Ακιντζί αυτό τον Απρίλη του 18, και η απάντηση του προέδρου ήταν «ναι αλλά, δεν μας λες αν συμφωνεί η Τουρκία» αλλά λόγια να αγαπιόμαστε που λέμε, και αφού γίνει αυτό να εμπλακείτε, είναι μεγάλο κίνητρο.

Επίσης, με το θέμα πιθανών εσόδων, που δεν θα υπάρξει βέβαια, πριν τη λύση του κυπριακού, έχει θεσπιστεί ταμείο, εμείς πιέσαμε ότι, από το ταμείο που έχει θεσπιστεί, για τα έσοδα από το φυσικό αέριο, που τώρα είναι μείον βέβαια δεν έχει τίποτα, ούτε θα έχει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν πρέπει να υπάρχουν εκταμίευσης, έφερε νομοσχέδιο η κυβέρνηση στη Βουλή, και θα έκανε ένα ταμείο τάχα για να πείσει τους Τ/Κύπριους αλλά να επιτρέπονται εκταμιεύσεις.  Δεν είναι τρελοί να δεχτούν εκταμιεύσεις μονόπλευρες από ένα ταμείο που υποτίθεται είναι κοινό ταμείο Ε/Κ και Τ/Κ. Δώσαμε μια μάχη και τα καταφέραμε, δεν επιτρέπονται εκταμιεύσεις από το όποιο ταμείο σχηματιστεί. Σε συνδυασμό με το ότι είναι συμφωνημένο το πώς θα κατανέμονται τα ομοσπονδιακά έσοδα, αυτό είναι μεγάλο κίνητρο. Φυσικά λέμε ότι πρέπει να υπάρχει σεβασμός στις συγκλίσεις τονίζοντας με ιδιαίτερη έμφαση στο θέμα της πολιτικής ισότητας. Εκείνο που τους ανησυχεί παραπάνω και εκείνο που αμφισβητεί σήμερα ο πρόεδρος επιστρατεύοντας κλασσικά επιχειρήματα του παρελθόντος, από τον λεγόμενον ενδιάμεσο χώρο «και αν δώσεις θετική ψήφο θα καταρρεύσει το κράτος και την επομένη της λύσης θα έχουν όλες τις δομές και θα κηρύξουν δικό τους κράτος και θα αναγνωριστεί διεθνώς», είχαμε αυτή την κινδυνολογία.

Για αυτό λέμε ότι πρέπει να γίνει σεβαστή η πολιτική ισότητα όπως συμφωνήθηκε περιλαμβανομένης της εκ περιτροπής προεδρίας και θητείες δυο προς ένα, όπως ήταν συμφωνημένο αλλά και της θετικής ψήφου στο Υπουργικό Συμβούλιο για όλες τις αποφάσεις του υπουργικού. Δεν μιλάμε για θετική ψήφο, για τα όργανα χαμηλής πολιτικής, που ήταν 35 τα κάναμε 143 μες στα πλαίσια της αποκεντρωμένης Ομοσπονδίας και πάει ακόμα. Σε εκείνα μόνο σε ορισμένα θα έχουν θετική ψήφο, στα υπόλοιπα «αποτελεσματική συμμετοχή» θα είναι η συμμετοχή του ενός τρίτου. Αυτά όλα ήταν συμφωνημένα, τα ξαναβάλουμε μέσα στην πρόταση ακριβώς για να δώσουμε κίνητρο στους Τ/Κύπριους, να τους πείσουμε ότι πρέπει να επανέλθουμε στις ράγες του Κραν Μοντανά. 

Όλα αυτά είναι μέσα στη πρόταση του ΑΚΕΛ προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, δεν πήραμε καμιά απάντηση, μόνο μια φορά πήραμε απάντηση δημοσίως ότι θέλουμε να τα δώσουμε όλα στη Τουρκία προτού αρχίσει ακόμα η διαπραγμάτευση. Οι Τουρκοκύπριοι θα πάρουν μόνο όταν θα έχουμε στρατηγική συμφωνία και η Τουρκία θα πάρει μόνο μετά τη λύση του Κυπριακού, άρα αυτά που λέγονται είναι κινδυνολογίες.

Τί θα πάρει η Τουρκία; Λέμε ότι με τη λύση του Κυπριακού πρέπει αμέσως να αρχίσουν συνομιλίες της Ομοσπονδιακής πλέον Κύπρου, που θα έχουν λόγο και οι Τ/Κύπριοι, με την Τουρκία για οριοθέτηση και την ίδια ώρα ανεξάρτητα από την έκβαση των συνομιλιών, οι οποίες κάποια στιγμή αν δεν καταλήξουν να πρέπει να πάμε στο διεθνές δικαστήριο, έχουμε σύγκλιση με τους Τ/Κύπριους πάνω σε αυτό, μπορεί να κλωτσά η Τουρκία αλλά υπάρχει σύγκλιση, διότι γίνεται αναφορά μέσα στη σύγκλιση στη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας και η σύμβαση αυτό λέει, «γίνονται  συνομιλίες και αν σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα δεν καταλήξεις πρέπει να πας δικαστήριο». Θα δεχτεί η Τουρκία να πάει δικαστήριο;  Με την Ελλάδα πάντως μέσα στη συμφωνία  του Ελσίνκι το 1999 δέχτηκε, το 2004 η ελληνική κυβέρνηση για δικούς της λόγους απέσυρε τη συμφωνία.

Επίσης πρόταση προς την Τουρκία είναι ότι, ανεξάρτητα από την έκβαση αυτών των συνομιλιών για την οριοθέτηση, θα πρέπει να δούμε αν είναι εφικτός ένας αγωγός προς Τουρκία για το φυσικό αέριο είτε για δική της χρήση είτε για παρακάτω, και από τεχνικής και οικονομικής άποψης. Βέβαια η κοινή λογική, ένας τέτοιος αγωγός είναι πολύ πιο εφικτός από τον περιβόητο East Med ο οποίος είναι ένα όνειρο θερινής νυκτός για πάρα πολλούς λόγους, και για λόγους κόστους και για τεχνικούς λόγους και για τα τεράστια βάθη την τεράστια άβυσσο που έχει να αντιμετωπίσει, κάπου στη περιοχή της Κρήτης και παρακάτω και για τον λόγο ότι η Ιταλία δεν δέχεται τον αγωγό. Όλος ο σχεδιασμός είναι να πάει προς την Ιταλία, η Ιταλία δεν τον δέχεται, τί θα κάνουμε θα τον πάρουμε έξω από την Ιταλία και να τον αφήσουμε;  Αυτό είναι πολύ πιο εφικτό πολύ πιο φτηνό και πολύ πιο γρήγορο. Αυτή είναι η πρόταση.     

Επομένως προκύπτει και για ένα άλλο ερώτημα τώρα, είναι ρεαλιστικό να πιστεύουμε ότι αν γίνουν αυτά  θα πειστεί η Τουρκία και θα έρθει να συνεργαστεί για να αρχίσουμε συνομιλίες, να συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε; 

Εδώ θα πω κάτι και μην το παρεξηγήσετε.

Η Τουρκία ήρθε δυο φορές για να κλείσει το κυπριακό αυτή είναι η πραγματικότητα, ανεξαρτήτως των απόψεων για το περιεχόμενο της λύσης, τις σέβομαι δεν θα μπω σε αυτή την ιστορία, αλλά ήρθε και το 2004 και το 2017. Άρα μπορεί και να ξαναέρθει. Δεν μπορεί κανένας να απαντήσει αυτό το ερώτημα εάν δεν την δοκιμάσουμε.  Πρέπει να πω εδώ ότι μετά το Κραν Μοντανά οι δυο-τρεις πρώτες εκθέσεις του Γενικού Γραμματέα έτσι έθεταν το ζήτημα, έκαναν ρητή αναφορά στη βάση διαπραγμάτευσης, σε καλούσαν σε επανέναρξη των συνομιλιών από εκεί που είχαν μείνει  με τις συγκλίσεις και με το πλαίσιο Γκουντέρες. Αυτό το πράγμα έπαψε να τον λέει ο Γ.Γ. και καταλαβαίνουμε γιατί έπαψε, κανένας δεν άκουγε τί έλεγε πλην του Ακιντζί, επαναλαμβάνω, τον Απρίλη του 2018 ανταποκρίθηκε ο Ακιντζί αλλά δεν ανταποκρίθηκε η δική η πλευρά.

Το γεγονός ότι ο Γ.Γ. έπαψε να κάνει αναφορά μας ανησυχεί. Μας ανησυχεί για το ποια είναι πλέον η σημερινή στάση των Ηνωμένων Εθνών, διαμορφώνεται μια τάση, δεν λέω ότι είναι πολιτική, που αρχίζει με τις λεγόμενες βρετανικές ιδέες, δεν τις αναφέρει πλέον η Βρετανία,  οι οποίες για πάρα πολλούς λόγους ήταν κυριολεκτικά εκτός τόπου και χρόνου και δεν έχει καμία σχέση με την προέλευση αυτών των ιδεών, είναι η αντικειμενική πραγματικότητα.  Συνεχίστηκε στην διάσκεψη της Γενεύης, την τελευταία μετά το Κραν Μοντανά, κάποια ψήγματα αυτών των ιδεών υπήρχαν μέσα στη δήλωσή του Γ.Γ. ο οποίος όμως στη συνέχεια τα απέσυρε. Δεν έδωσε συνέχεια σε αυτό το θέμα. Θα σας πω και μια προσωπική μου εμπειρία, δεχόμαστε όλοι κάποιες κρούσεις και από εκπροσώπους των Η.Ε.  «ξέρετε δεν είναι ακριβώς δυο κράτη που εννοούν είναι θέμα γοήτρου, η κυριαρχική ισότητα που ζητούν, για το ίσο διεθνές καθεστώς και δεν είναι εφικτό να συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε».  

Τα έχουμε αυτά και μας δημιουργείται ένα ερώτημα βασανιστικό, είναι απόψεις της γραμματείας των Η.Ε. ή είναι απόψεις κάποιων  αξιωματούχων,  δεν μπορώ να απαντήσω αυτό το ερώτημα, αλλά καταλαβαίνετε σε ποια κατάσταση δεινή  έχει πλέον περιέλθει το κυπριακό.

Έρχομαι τώρα στη σχέση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται σήμερα το Κυπριακό με τις προεδρικές εκλογές.  Είναι προφανής η σχέση από τον επόμενο Πρόεδρο θα εξαρτηθούν  κάποια πράγματα, να σας πω ότι είναι πολλοί που περιμένουν να δουν ποιος είναι ο επόμενος πρόεδρος στη διεθνή κοινότητα για να καθορίσουν τα επόμενά τους βήματα, και  πιθανότατα και η ίδια η Τουρκία περιμένει τον επόμενο πρόεδρο και φυσικά και τις δικές της εκλογές.

Έρχομαι στους τρεις βασικούς υποψηφίους, δεν ήρθα για να κάνω προεκλογική, το λέω καθαρά από την άποψη των προοπτικών του Κυπριακού και το ποια είναι η πολιτική τους. 

Χριστοδουλίδης, πρέπει να πω ότι είναι δύσκολο να αποποιηθεί ευθυνών για την τραγική κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει το κυπριακό, σίγουρα η βασική ευθύνη πάντα είναι στον εκάστοτε πρόεδρο και στην προκειμένη περίπτωση στον Πρόεδρο Αναστασιάδη.  Αλλά ο Νίκος Χριστοδουλίδης διεκδικεί την προεδρία της Δημοκρατίας και ήταν ο πρωτοσύμβουλος του προέδρου καθ’ όλη τη διάρκεια των συνομιλιών. Πρέπει να πω ότι όχι μόνο δεν διαφωνούσε με τον Πρόεδρο αλλά τον ενθάρρυνε προς τις πολιτικές που ακολούθησε που αποδείχτηκαν ολέθριες.    

Αλλά και μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά, αναφέρω κάποια γεγονότα,  ως Υπουργός Εξωτερικών δεν δικαιώθηκε σε τίποτε, να αναφέρω τα τρυπάνια που δεν θα έβρισκε η Τουρκία, βρήκε πέντε μέχρι τώρα. Θυμάστε ότι το Βαρώσι ήταν μπλόφα; Δεν είναι μπλόφα. θυμάστε τις περιβόητες κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης που επιβλήθηκαν σε δυο-τρία φυσικά πρόσωπα; Για να έχουν νόημα οι κυρώσεις πρέπει να αγγίζουν το κράτος στον οποίον απευθύνονται και δη την Τουρκία όχι σε εκείνους που εκτελούσαν εντολές και ήταν πάνω στα πλοία και τρυπούσαν. Συγκρίνετε αυτές τις κυρώσεις για παράδειγμα που επιβληθήκαν στη Ρωσία για να καταλάβετε τί εννοώ. Έχει αποτύχει σε όλα ο Χριστοδουλίδης και ως υπουργός εξωτερικών.  Τώρα δηλώνει και το λέει ο ίδιος, ότι θα επαναδιαπραγματευτεί το πλαίσιο Γκουτέρες.

Το πλαίσιο Γκουτέρες δεν είναι προς επαναδιαπραγμάτευση, προς διαπραγμάτευση είναι τα ζητήματα που εκκρεμούν, διότι όντως εκκρεμούν κάποια ζητήματα, δεν έκλεισε εντελώς το εδαφικό, είμαστε κοντά, έχει κάποια θέματα το περιουσιακό.

Ποιον είναι το σημαντικό στοιχείο του πλαισίου Γκουτέρες, η κατάργηση της συνθήκης εγγύησης του 1960 και συνακόλουθα και των όποιων επεμβατικών δικαιωμάτων και η ταχεία αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων με εποπτεία και μηχανισμό των Η.Ε. ο οποίος έχει κατατεθεί στο Κραν Μοντανά την τελευταία νύχτα και δεν δικαίωσε εκείνους που έλεγαν, «Ναι μιλά ο Γ.Γ. για αντικατάσταση της συνθήκης εγγύησης με μηχανισμό παρακολούθησης αλλά ο μηχανισμός θα είναι μια συνθήκη εγγύησης με διαφορετικά λόγια».  

Ο Μηχανισμός δεν έχει καμιά σχέση με συνθήκη εγγύησης όπως κατατέθηκε  στους εγγυητές δίδει μόνο συμβουλευτικό ρόλο κατά τη διάρκεια της εφαρμογής των προνοιών της λύσης, «συμβουλευτικό» και το λέει, το τονίζει. Όχι ρόλο εκτελεστικό ούτε ρόλο συντακτικό. Ο μηχανισμός όπως γνωρίζετε απορρίφθηκε από την Ε/Κ πλευρά για λόγους που εγώ ακόμα δεν έχω κατανοήσει, άκουσα διάφορες δικαιολογίες «δεν δόθηκε χρόνος να συζητηθεί, ήταν πολύπλοκος κλπ.».  

Δεν έχει σημασία, αυτή είναι η πραγματικότητα, άρα λοιπόν όταν έχεις αυτή την αντιμετώπιση στο πλαίσιο Γκουτέρες ουσιαστικά την πιο σημαντική πρόνοια την οποία με τόση προσπάθεια, τόσους κόπους και μόχθους πετύχαμε την καταστρέφεις, και επιτρέπεις στην Τουρκία να έρθει με άλλες θέσεις, αυτές που έρχεται τώρα, μετά το Κραν Μοντανά, «εμείς δεν θα δεχθούμε ποτέ κατάργηση των εγγυήσεων» αλλά εκεί δεν λέγανε κάτι τέτοιο. Άρα δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε τον Χριστοδουλίδη στο κυπριακό έχοντας υπόψη και τις πολιτικές δυνάμεις που τον υποστηρίζουν. 

Αβέρωφ, μπαίνει θέμα ασυνέπειας, πότε διαφοροποιήθηκε από τον πρόεδρο Αναστασιάδη στο Κυπριακό; Το Κραν Μοντανά ήταν τένις. Ήρθε Κύπρο εξαφανίστηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα, τώρα θυμήθηκε το πλαίσιο Γκουτέρες, την ίδια ώρα διακηρύττει ότι θα συνεχίσει την πολιτική Αναστασιάδη, αυτά τα δυο δεν συνάδουν, την ίδια ώρα υποστηρίζει τις νέες ιδέες Αναστασιάδη, τις οποίες σας ανέλυσα ότι τορπιλίζουν βασικές συνθήκες, μιλά για ένταξη στο ΝΑΤΟ, εκτός από όλα τα άλλα μπαίνει και εδώ θέμα. Πώς λέει να συνεχιστούν οι συνομιλίες από εκεί που έμειναν, πώς μιλά για το πλαίσιο Γκουτέρες, πού βρέθηκε το ΝΑΤΟ; Στο Κραν Μοντανά δεν υπήρχε ΝΑΤΟ, ο μηχανισμός ασφάλειας που προτάθηκε δεν έκανε καμιά αναφορά σε ΝΑΤΟ. Κατά συνέπεια δεν μπορείς να τον εμπιστεύεσαι. Θυμάστε στις Ευρωεκλογές τη ρητορική του Αβέρωφ για το Νιαζί;  

Μαυρογιάννης, είναι γνωστό σε όλους σας, ότι στην Κεντρική Επιτροπή ΑΚΕΛ μετά από μία μακράν και Δημοκρατική διαδικασία, και τούτο το μακράν πρέπει να το ξαναδούμε, διότι οδηγεί σε παρενέργειες, ήταν δημοκρατική πάντως, καταλήξαμε να συζητούμε στην κεντρική επιτροπή δύο υποψηφιότητες που είπαμε ότι ήταν και οι δύο κατάλληλες. Του Ανδρέα Μαυρογιάννη και του Αχιλλέα Δημητριάδη, συζητήθηκαν εκτενώς φτάσαμε στην κεντρική επιτροπή και στη συνδιάσκεψη, επιχειρηματολόγησαν ελεύθερα τα μέλη, έγινε μυστική ψηφοφορία και επικράτησε ο Ανδρέας Μαυρογιάννης με 51 έναντι 39. Οι άλλες πήγαν σε κάποιους άλλους υποψήφιους.  Πάρθηκε μια απόφαση με την οποία αν κάποιος μπορεί να συμφωνεί κάποιος μπορεί να διαφωνεί και είναι απόλυτο δικαίωμά του, αλλά πάρθηκε με μια απόλυτα δημοκρατική διαδικασία. Όταν είναι έτσι που παίρνεται μια απόφαση εκεί τελειώνουν οι συζητήσεις, γιατί τελειώνουν, διότι οποιαδήποτε άλλη προσέγγιση πού θα οδηγούσε; Θα οδηγούσε σε ένα δεύτερο γύρο και σε ένα δεύτερο δίλημμα μεταξύ Χριστοδουλίδη και Αβέρωφ. Αυτή είναι η αντικειμενική πραγματικότητα δεν κινδυνολογώ. Έχω πλήρη επίγνωση σε ποιους απευθύνομαι και είμαι ειλικρινής. Επειδή είμαι ειλικρινής θα πω και θα επαναλάβω. 

Ναι είναι γεγονός ότι με τον Αντρέα Μαυρογιάννη έχουμε διαφορετική αντίληψη για το τί ακριβώς συνέβη στο Κραν Μοντανά. Την δική μας την αντίληψη για το τί συνέβην εκεί, ήρθα εδώ και σας την ανέλυσα, μετά το Κραν Μοντανά και πρέπει να σας πω ότι εκείνα που σας είπα επιβεβαιωθήκαν και από τα πρακτικά που διαρρεύσαν. Είναι μέσα στα πρακτικά που διέρρευσε ο Μιχάλης Ιγνατίου, που του τα έδωσαν να τα διαρρεύσει. Μέσα από εκείνα τα πρακτικά βγαίνει ξεκάθαρα ότι εκείνα που σας έλεγα ήταν η πραγματικότητα. Άσχετο αν τα χειρίστηκαν με έναν τρόπο που δημιουργούσε την εντύπωση ότι τάχα δικαιώνονται. Δε θα το συζητήσω για να μην μακρηγορώ, αλλά στη συνέχεια αν θέλετε, και στη συζήτηση είμαι στην διάθεσή σας,  για να στηρίξω αυτό που σας λέω.

Εδώ λοιπόν έχουμε ένα διαφορετικό αφήγημα αλλά συμφωνούμε σε κάτι πολύ σημαντικό, στο τί δέον γενέσθαι. Καταλαβαίνετε ότι όταν θα έχουμε νέο Πρόεδρο, δεν πολύ-ενδιαφέρει την διεθνή κοινότητα και τους βασικούς παίκτες του κυπριακού να σε ρωτούν τί έγινε στο Κραν Μοντανά, θα σε ρωτούν τι θα κάνεις για να λύσεις το κυπριακό. Λογικό, εδώ συμφωνεί μαζί μας θέλει να συνεχιστούν οι συνομιλίες από εκεί που έμειναν, με το πλαίσιο Γκουτέρες και τις συγκλίσεις και μιλά, με μια δική του γλώσσα για τις οργανικές συνθήκες της ειρήνης που δεν είναι τίποτα άλλο από τα κίνητρα που σας έχω πει, ότι πρέπει να δώσουμε για να πείσουμε την Τουρκία και τους Τουρκοκύπριους να έρθουν πίσω.  Μπορεί να είναι κάπως διαφορετικά τα   κίνητρα που προτείνει ο ίδιος, ούτε η δική μας πρόταση είναι ευαγγέλιο,  και  το είπαμε και του προέδρου, σου κάναμε μια πρόταση, αν θέλεις συμφωνείς, αν θέλεις να την εμπλουτίσεις κάνε ότι θέλεις αλλά πιάσε την βασική φιλοσοφία. Σε τούτο συμφωνούμε με τον Α. Μαυρογιάννη και βεβαίως όταν μιλά και εκείνος να συνεχίσουμε από εκεί που μείναμε, είναι στην πράξη που μιλά και όχι στα λόγια, χωρίς νεοφανείς ιδέες   που το μόνο που επιτυγχάνουν είναι να σπείρουν τη δυσπιστία αναφορικά με τις προθέσεις μας.

Κατά συνέπεια για μας τουλάχιστον σαν ΑΚΕΛ, όταν έκλεισε αυτή η  συζήτηση, με το συγκεκριμένο αποτέλεσμα, το σημαντικό πλέον είναι ένα,  δεν θέλουμε σε ένα δεύτερο γύρο να βρεθούμε μπροστά στο δίλημμα Χριστοδουλίδης ή Αβέρωφ σε μια τέτοια περίπτωση  όποιος και από τους δυο και αν εκλεγεί η κατάσταση στο κυπριακό πολύ φοβόμαστε ότι θα συνεχίσει να επιδεινώνεται με ραγδαίους ρυθμούς, για τον απλούστατο λόγο ότι και οι δυο δηλώνουν συνεχιστές των πολιτικών Αναστασιάδη.

Ας μην ξεχνούμε ότι και να υπάρχει μια δυσπιστία είναι απόλυτα κατανοητό, θα είμαστε και εμείς εκεί και θα σπρώχνουμε τα πράγματα προς μια σωστή κατεύθυνση.  Είναι φυσικό ότι ένας πρόεδρος τον οποίο στηρίζει το ΑΚΕΛ πρέπει να βασιστεί πάνω στο ΑΚΕΛ, δεν έχουμε επιρροή πάνω στο Χριστοδουλίδη ή πάνω στον Αβέρωφ για να κάνει εκείνο που πρέπει να κάνει. 

Έτσι λοιπόν ο καθένας μας έχει την άποψή του και είναι πλήρως σεβαστή, αλλά τώρα δίνουμε μια μάχη είμαστε στα χαρακώματα και είναι πολύ σημαντικό να κερδίσουμε αυτή τη μάχη, διότι μας ενώνει ένας κοινός στόχος η λύση του Κυπριακού.

¹Οι προτάσεις του ΑΚΕΛ έχουν δοθεί στο πρόεδρο Δεκέμβριο του 2021, Υπουργός Εξωτερικών ήταν ο Χριστοδουλίδης. Δόθηκαν απευθείας στο πρόεδρο μας είπε ότι θα τις μελετήσει και σύντομα να μας απαντήσει, περιμένουμε ακόμα.